Кашты көрүп кажараар.
Мал киштежип таныжар,
Кижи чугаалажып таныжар.
Олут улузу чугаалажып хөрээр,
Чорук улузу ырлажып хөөрээр.
Шынык туткан кижээ ызырар ыт өштүг,
Шынын сөглээн кижээ тенек кижи өштүг.
Шугум чазаарда, шыгаар,
Шуугаар бетинде, боданыр.
Аспас дизе хая көрүн,
Алдавас дизе, айтырып чор.
Тайып ужар,
Даянып турар.
Дазылдыг-даа бол, турлур,
Дагалыг-даа болза, таяр.
Сагыштың бичези эки,
Саваның улуу эки.
Хаак баштан тевени өшкү кайгаар,
Хая кырлаан өшкүнү теве кайгаар.
Турза узун,
Тутса мөге.
Көрбээн чүвези чок,
Көдүрбээн хөнээ чок.
Аштаанын уттуптар,
Доңганын утпас.
Хүлбүс аткан черинден,
Хүннүң аңнаар.
Өдүрээн часа-даа,
Хөлүн часпас.
Өттүнчээ чаңгы-ла,
Өткүдү тевене-ле.
Аяс дээш, аяңга хонма,
Арга дээш, ыяшка кордава.
Аспасты туман астырар,
Хонмасты дүн хондурар.
Эпчек чокта шуглак чок,
Эдик чокта хову тенниг.
Кадалган турлур,
Катаңгы уштунар.
Өөренмээн аът хоюган.
Даартагы чагдан,
Бөгүнгү өкпе дээре.
Дорттааш, тос хонар.
Далашкан күске сүтке дүжер.
Мөңгүнде дат чок.
Кел дээн эки,
Бар дээн багай.
Эжикче кирерде ээгер,
Ээремден ижерде доңгаяар.
Чери ырактың чеми элбек.
Торга доктаал чок,
Торгу чыдын чок.
Чок мен дээш, чода карты чиве,
Бай мен дээш, балдыр эъди кагба.
Чаваа-даа бол, аъды херек,
Чалчай-даа бол, эзери херек.
Чолдак-даа болза, кудурук шинчилиг,
Чок-даа болза, бай шинчилиг.
Орун салыр – чадыг херек,
Олча хаяар – чепсек херек.
Чаңгыс инектиң мыйызын кагарга,
Муң инектиң мыйызы аарыыр.
Ээзи чирткенинге хараадаар,
Бөрү артканынга хараадаар.
Көөп көдүрер,
Терең бадырар.
Чыткан теве аксынга
Камгыыл кирген.
Ушкарганнай улузунга чедирер,
Аъткарганнай аалынга чедирер.
Арыг кирген кижи саат дайнаар,
Аалга кирген кижи аяк эрни ызырар.
Хүннүң аалчы хүндү чок.
Чаг берген кижи-биле чаргы кылыр.
Өлгүжеге үн харам,
Элээжеге эт харам.
Эки аът орук часпас,
Эдирек куш хөл часпас.
Ыт думчуу борбаңнатпа,
Уруг караа кылаңнатпа.
Турлаг тыппаан элик ышкаш,
Дунчу тыппаан балык ышкаш.
Кажары дилги-ле,
Кашпагайы дииң-не.
Отка кагган сиир-ле.
Чаг иштинде бүүрек дег,
Чанчык иштинде таакпы дег.
Өлең манаан буга дег,
Өрге манаан сары дег.
Эки эзир тевер,
Кускун, сааскан дойлаар.
Дилги кудуруу-биле ыт мегелээр.
Чыда өлүр чылан эвес.
Хаандан хаалгачы кончуг.
Аң оруу – хан,
Мал оруу – чаг.
Курт чажар балыг эндевес,
Кускун сек эндевес.
Даңзазы чок – таакпызырак,
Дашказы чок – арагазак.
Ооржу кижи коданчы ыттан коргар,
Тоолчу кижи уйгужу кижиден коргар.
Шодаң аскыр аътка каржы,
Чолдак бижек холга каржы.
Аңчы кижи одар эндевес.
Айбычы кижи аал эндевес.
Кижи аразында өре чыдывас,
Ыт мойнунда хендир чыдывас.
Алды аргалыг,
Беш мегелиг.
Ыт кудуруун айбылаар.
Чайда ядыы чок,
Кышта коя чок.
Хереглээрге, хереме кудуруу тывылбас.
Доора будук тон орар,
Дорзук көгээржик эзер чаяр.
Чокту карак-биле көөр,
Чигни аас-биле шенээр.
Дашка харыызы таваар,
Даңза харыызы дарый.
Айбылаарда дуңма белен,
Азыраарда өшкү белен.
Хана баарынга төрүүр,
Хая баарынга өлүр.
Инектиг кижи тодуг,
Хойлуг кижи каас.
Хойлуг кижи чылыг,
Кожаалыг кыс каас.
Аштай-аштай тодугга чедер,
Доңа-доңа чылыгга чедер.
Думчукка тулганда бызаа сугжу.
Хат чокта сиген бажы шимчевес.
Хай карак чивеш аразында болур.
Каткы бажы халаптыг,
Оюн бажы орааштыг.
Сагыш орза-даа,
Салым хоржак.
Күзээнеи чедер,
Сураанын тывар.
Орук аксы олчалыг,
Кежиг аксы кежиктиг.
Мурнаанын мөрүзү,
Соңнаанын шорузу.
Серемчиде хорамча чок.
Өлген кижээ
Читкен аът айтыр.
Чарары белен,
Чазаары берге.
Өшкү чудаанын үзер.
Каарган кас эдергеш,
Даванын доңурган.
Соңгу тевениң чүгү аар.
Азаның бичези кежээ.
Паш дүвүнден өкпе тыппас.
Далай дүвүнге хол четпес,
Таңды бажынга аргамчы четпес.
Далайга дамды дуза.
Үннүң чаражы хекте,
Үнүштүң чаражы чечекте.
Өөрээнде ыглаар,
Муңгараанда каттырар.
Аалчы кижи алыскак,
Анайлыг өшкү эдиген.
Чүсте балыг,
Чүс хонгаш экириир.
Ужар кушта чилиг чок,
Улчумакта уя чок.
Актыг кижи ак дивес.
Көрбээн ноян пар дег,
Чорбаан орук үт дег.