Дириг амытаннар дугайында

Эрте шагда чувеӊ иргин. Аӊчы кижи делегей кырындаагы дириг аӊнарны канчап аӊнаар арга-хайлазын бодап какпалаар, дузактаар, аялаар, маспактаар дээш бодунуӊ сактыын арга-хайлазы-биле аӊнап шыдаар бооп-тыр эвеспе. Ынчангыже бир хун аӊчы Дилгижек чораанын кѳргеш, дүгүнүӊ кызылынга олура магадап: «Аа, бо чораан аӊны канчап аӊнап алыр ийик мен аадыр» деп сактый-ла, ооӊ чоруур оруунга какпа каап, ая тыртып, маспак каап дээштиӊ кѳвей арга-хоргазын хереглезде, Дилгижекти олу- руп чадап каап-тыр эвеспе.

Эртенгиниӊ эртенгизинде,
Бурунгунуӊ бурунгузунда Чиӊгиртизи чиӊгиртилеп,
Чиӊгис богдазы номнап турар шагда;
Тениӊ мыйызы дээрге шанчыттынып,
Тевениӊ кудуруу черге дѳжелип турар шагда;
Сүмбер дагны межелик,
Сүт хѳлду чылчырык турар шагда;
"Арга-арыг чыртыг,
Арга-меге оптуг,
Ой-кызыл Дилгижек-оол чурттап-даа чораан чувеӊ иргин. Ол- ла Дилгижек-оол ынчап чурттап чорааш, бир-ле хүн тѳруп алган уруг-дарыы-даа чок, чеди сарыг ѳшкулуг ашкаяк хоочун ийиниӊ ѳѳнге кээп:
«Оол чок кижиге Оол болур мен.
Кыс чок кижиге Кыс болур мен.

Эрги шагның кырганнары эзирлерни кайгамчык куштар дижир. Эзирлер үш бөлүкке чарлыр болгаш эзирлер чүү-биле хамнарның бөрттерин чүглендирер дижир. Эзирлерни үш кезекке хуваар, хамнарны база үш бөлүкке хуваар дижир.
Бир дугаар кезекке улуг боттуг дас кара өңнүг эзирлер хамааржыр, оларны тайганың кара эзирлер дээр. Тайганың улуг кара эзирлери тудугларга уя тудар болгаш, даады аңаа чурттаар. Тайганың кыс кара эзири төрүүрде, бир азы ийи чуурга төрүур. Тайганың улуг кара эзирлериниң чүу-биле шыырак хамнарның бөргүн чүглээр дижир.

Сааскан ала хаан муц шерийн эдертип алгаш улуг анын кылып үнгеш чүгле ийи бөдене куш аннап алган иргин. Ол ийи кужун   ийи хаазынга берип. Мону бир аалга барып быжырып келгер дээш чорудуп тур. Ол ийи хаазы бир аалга баарда ол аалда чангыс куржак туруп тур ол ийи хаа куржакка:
-    Бис бо ийи бөдене кушту быжырып алаалы дээрге
-    Ынчалынар дээш одун окулуп берген иргин. Ол ийи хаа бөдене ожун от кырынга 

    Тарбаанны болса, кижи деп аайтыр. ‘Эргээм-эргээм бо дээлдигеннен бооп калган’ деп. Дээлдигеннен мөөрейлешкеш, дээлдиген ийилээн, дээлдигенниң кудуруун чире адып каан. Онуун бо Эрегей-Мерген улуг эргээн бо саадак баанан эргээн ызыргаш одура ызыргаш окьапкан, тарбаан онуун дөрт эргектиг болуп калган. Эргээн одура ызыргаш, онуун чер алдынга келгеш: 
        Мерген оолдуң дергиниң күнезини, 
        Багай оолдуң карааның ыды болайн –  
деп мынчап айыткаш, тарбаан болгаш кире берген ындыг дидир. 
    Ол мерген тарбаан болуп хууларда мынчап аайткан дидир:

    Тываның хамының каргыжы каргыштың каргыжы-дыр. Дөрбеттиң, моолдуң ламалары ном номшуур. Ону теве кылып каан дээр. Ийи мөгенниг теве ынчап үнген, а ону хам кижи теве өстүрбес болган деп төөгүсү мындыг туруп тур. Онуун кызыл тенден, хаактан хаайлааш, онуун өөрешкеш, чүдүрүгге өөреткен. Оон тевениң төөгүзү мындыг деп бо улустуң дөрбеттери чугаалаар.

 Экти шагныӊ эктинде чувеӊ иргин,    
Бак-ла шагныӊ баарында чувеӊ иргин.
Харлыг чут шувтурап турар шагда,
Халыын тыныш челбип турар үеде дидир оо
Бай аал кѳжуп, чайлаанга үнер болурда, часкы чутка арып азып чораан Хой, Серге, Буруу үш чыдып калган-даа чүвен иргин. Бир-ле хүн үжелээн эдержип алгаш, оъттап чоруурда, бир ѳлек¬ший бѳрү чедип кээрге, үжелээн кыдыында турган ыяштыӊ бажындыва үне халып барып-тыр. ѳлекшин бѳрү чедип келгеш:

Эрте бурун шагда Көкдей Мерген хөвен ак адын мунуп көкшүл ак ок чазын азынып кезер базар ийи ыдын эдертип алгаш аннап чоруп тур. Ынчап чоргуже үш сарадаан эдерткен үш мыйгак көргеш ойладып чоргуже олар дээрге үнгеш сылдыс болган чүвен иргин. Ынчангаш дээрде чидиг үш сылдысты үш мыйгак, оон адаанда үш биче бүлүргей сылдысты үш сарадак деп адаар болгаш чүвен иргин. База дээрнин шолбаны деп сылдыс бар. Ону бурун үш мыйгакты ойладып чорааш дээрге үнүп сылдыс болган Көкдей мерген-даа дижиир, ак аттыг анчы-даа деп бурун адап турган болдур ийин.
Вариант Б