Чайлагга дүне када хойтпак тип турган кадайлар суглаарындан коргуп, «кижини алса канчаарыл» дижип, бот-боттарын албадажып туруп-тур.
Эзеңгизи элээн дыңзый берген бир кадай тургаш:
― Ча, хупурай бер, кара чүведен чоп коргар силер, менче халып келзе, хумуң-биле бажынче ток кылгаш, кылаштап чоруй баар мен. Кай мен суглап эккээйн — дээш, үне халаан.
Кадай чүвең арыгдыва маңнап кирген-не. Хууңун тудуп алгаш, ол-ла маңнап орда, артында будук дызьырт дэзн. Кадай тура дүшкен. Артындан улуг кара чүве келген соонда, кадайны кужактапкаш, эзим кай сен дээш халып-ла каан.
Кадай алгырар дээрге, үн-бажы чидип калган. «Кажан-на мени үзе-чаза тыртып чиптер ирги моозу, аа халак, кончуг-ла улуг аас эдипкен-дир мен, өршээ хайыракан!»—деп, кадай иштинде хөлчок-ла чалбараан чораан.
Адыг ону чигенде-даа чок, селбер дүгү-биле чылды кужактап алгаш, олура хонган. Эртенинде чырып кээрге, кадайны салыпкаш, олче аспаан-на сунар мындыг болган. Бо чүнү ынчап турар амытан боор дээш, кадай ооң аспаанче көре бээрге, ында чыжыргана тени кадалы берген чораан. Ындыг эвес, оозун ужулдурар дээн-дир бо деп кадай билип кааш, ам харын оңгарлып, өөлединге чораан инезин уштуп эккеп, адыгның аспаанда тенни уштуп каапкан. Корткан ааспырак кадайның өөрээни-даа аажок, база кижи угаанныг хайыракан-дыр ийин мооңар дээш, сөгүрүп каан дээр.
Адыг кадайның хууңунуң бирээзин алгаш, кат чыып берип-тир. Сагыжы оожургаан кадай база кады каттап-тыр. Хууңнар долган, кежээ дүшкен. Ынчаар орта адыг кадайны куспактап алгаш, аалының чанында суглаар черинге аппарып кааш, таваар, хая көрнүп каай-каай кылаштап чоруй барып-тыр.
Кадай өөнге кирип кээрге, чаш уруглары амыраанындан ыглажыпкан. Херээжен кижиге адыг шоглавас деп чугаа оон тывылган чүве-дир. Адыг, бөрү дивес, хайыракан, чааш-бора, хоюг-дүктүг, үңгээр, кузуктаар, кара чүве, кокай-ашак суг-суг деп ойзур чугаалар база ынчап тывылган дижир.
Кыс-Халыыр
