1. Аастан өлүргенни
Азып болбас.
Сөстен өлүргенни
Сойуп болбас.
2. Аъдың турарда чер көр,
Адаң турарда кижиге таныш.
3. Адазының кербээнин
Оглу көөр,
Иезинии, көрбээнин
Кызы көөр.
4. Аш — ажынчак,
Чалгыы1 — чыдыган.
5. Аскыр мунган
Айында омак,
Авгай2 алган
Чылында омак.
6. Адааргактың аксы байбаң,
Аксым аъттың чырыы чирик.
7. Аксын-биле
Аал көжүрбе,
Дылың-биле
Дыт ужурба.
8. Арт аътты човадыр,
Ажыныш ботту човадыр.
9. Аарыг кижи экирер.
Арган мал семирер.
___________
Чалгыы – (диал.) чалгаа
Ангай (моол) - кадай
10. Ада өлүр — оглу артар,
Аът өлүр — баглаажы артар.
11. Адазы өлүр — оглу артар.
Иези өлүр — кызы артар.
12. Аспас дизең, хая көрүн,
Алдавас дизең, айтырып чор.
13. Аъттың экизин мунуп билир,
Кижиниц экизин эштежип билир.
14. Арның бодава,
Адың бода.
15. Алдай эдээ алгыг,
Даг эдээ делгем.
16. Аал көргеш,
Аштаанын уттуур.
17. Алдын азынганының арны — көпке көскү,
Эртем өөренгениниң ады — чуртка көскү.
18. Аныякты алгыртпа,
Улугну улчутпа.
19. Адалыг оолдуң өнчүзү башка,
Анайлыг өшкүнүн, одары башка.
20. Алышкы ботту
Адыр чаштыг
Авгай адырар,
Чаактыг башты
Сарыг сыптыг
Сымыча адырар.
21. Адалыг оол
Адазын эдерип ойнаар,
Ада чок оол
Адазын чоктап ыглаар.
22. Аътка мунарда эзер херек,
Алгы эттээрде эдирең херек.
23. Аданың сонуургалы — алдын.
Иениң сезү — эртине.
24. Адааргак кижи сөс дыңнаачал,
Аалсак кижи хоп дыңнаачал.
25. Ада чогу чартык өскүс,
Ие чогу бүдүн өскүс.
26. Аданан өөскээр
Иенен төрүүр.
27. Аът арыктаза1 — адаска
Эр арыктаза — сөөк.
28. Аът кастаглыг,
Ыт баглаглыг.
29. Арыктаан аътка
Кудурук аар.
30. Аштаар эки,
Тодар багай.
31. Адаңга
Аът мунарын сургаба,
Иеңге
Ине сыптаарын сургаба.
32. Алдан чедерде
Арык даяныыр,
Чеден чедерде
Чер даяныыр.
33. Ажынган бүгде дайзын эвес,
Каткырган бүгде эш эвес.
34. Аът бир чылдың эжи.
Ат бир амыдыралдың эжи.
35. Аал кижиниң амыдыралы бар,
Кожаа кижиниң кузели бар.
36. Ажыл кылзаң доозуп өөрен,
Дус эргиссең хайылдырып өөрен.
37. Аас — эжик,
Сөс — салгын.
38. Арнынга мактава,
Артынан бактава.
39. Аганың2 сөзү — алдын,
Угбаның сөзү — авырал.
40. Ада өгнун хааны,
Ага дуңманың хааны.
______________
Арыктаза (дыал.) — арыза. Аганын, (диал.) — акызыныц.
41. Ажыл-ишке эш танынар,
Арт черге аът танынар.
42. Алыр кижи мөгейер,
Бээр кижи кедейер.
43. Ак шөл турза-даа,
Малгажын билип чор.
Алдынныг амырак турза-даа,
Сеткилин шинчилеп чор.
44. Ала чаглыг эътти саат кылып
Аактыг шайнан аксын чайар.
45. Бажы бүдүн мал турбас
Баары бүдүн кижи турбас.
46. Бүрү бүдүн ыяш турбас
Хини бүдүн кижи турбас.
47. Байда чок байнан
Балдырганныг чарык ѳрү.
48. Бээр бербестиӊ эжии ырак,
Бээжин коданныӊ дүвү1 ырак
49. Бак кижи бодун мактаар,
Эки кижи эжин мактаар.
50. Бора ѳѳмге богда мен,
Кара ѳѳмге хаан мен.
51. Бак ыттыӊ сагыжы
Эӊ ындыыкы оонада.
52. Бир хырын ѳремени
Чаӊгыс хомулак2 чыдыдар.
53. Бай бир чутка,
Баадыр бир окка.
54. Бак кижи
Баарын куспактанып чоруур.
Эки кижи
Эктин чайгап чоруур.
55. Бир тоннуӊ иштинге
Үш арыктап, үш семирер.
_____________
Дүнү – тѳвү
Хомулак – борбак хой мыяа
56. Бактан бак халдаар,
Хѳмүрнен хѳѳ халдаар.
57. Бир ыт кѳрүп ээрер,
Бир ыт ѳкүнүп ээрер.
58. Бир кижи билип каткырар
Ѳске кижи ѳкүнүп каткырар.
59. Бак кижиниӊ ѳлгени билдирбес,
Эки кижиниӊ чиигени билдирбес
60. Байның пажы улуг.
Бардамның сөзү улуг.
61. Балык бажынан чыдыыр,
Бак адаанан чыдыыр.
62. Боду бодун билинмес,
Борзук калжанын билинмес.
63. Бодаган өзер,
Буура кырыыр.
64. Бодуңну богдага бодава,
Эжиңни эникке санава.
65. Бөрге хой кадартпа,
Пөске от эдектеве.
66. Боду ушкан оол ыглавас.
67. а) Бак сагыш башка халдаар.
б) Бак сагыш башка дескинер.
68. Билир кижи бир сөстүг.
Билбес кижи он сөстүг.
69. Байның хырны тодуг.
Маадырның ады тодуг.
70. Балык сыырганын уттуур,
Бак коргенин уттуур.
71. Бак аът чорукка шоот,
Бак кижи чуртка шоот.
72. Бодун ботка санаар.
Боразын аътка санаар.
73. Бардам бандига банзрагч номчуд,
Бардам кыска панса даарат.
74. Баларлыг сугга куш чыглыыр,
Барчыттыг кижиге хам чыглыыр.
75. Бижек хынын тывар,
Сес шынын тывар.
76. Бала көдүрзе, тараа согар,
Балды көдүрзе, ыяш чарар.
77. Бай мен дээш бардамнава,
Ядыы мен дээш муңгарава.
78. Балгажынан байып,
Чалгыынан чоксураар.
79. Балгажынан байып,
Довураанан тодар.
80. Бодаган буйлаар.
Кулун киштээр.
81. Баш чарлыыр болза,
Бөрт иштинде.
Хол сынар болза,
Чең иштинде.
82. Байның чигени билдирбес,
Бактың өлгени билдирбес.
83. Билээ чоон
Бирни тиилээр.
Билии улуг
Муңну тиилээр.
84. Балыкчыга сыырткыыш херек. Ыяшчыга балды херек.
85. Бодабайын хоочулаан сөс — Шыгаабайын аткан ок.
86. Бичени биче деп базынма,
Улугну улуг деп сүрдеве.
87. Бир чиир чемни чемге санава,
Бир кедер хепти хепке санава.
88. Ботту төрүүр,
Сагышты төрүвес.
89. Бир хүн таныжып,
Муң хүн эштежиир.
90. Бурган чок черге
Бумбу калчыыраар.
91. Бак сөс беш дагуулалыг1,
Эки сөс чаңгыс дагуулалыг.
92. Байнан сурагыже
Бойдустан сура.
93. Байга чалынма,
Бакты базынма.
94. Биче чалгыынан
Улуг чалгыы үнер.
95. Бай кижи дүне човаар,
Ядыы кижи хүндүс човаар.
96. Бак кижи ийи чоруктуг.
97. Бир талай жүжиг,
Бир хырын жужуг.
98. Боттуң бажында инек ажыт,
Кижи бажында ине көскү.
99. Дылынан дыт кезиме,
Аксынан арга ужурума.
100. Даан көрген дилги омак,
Даайын көрген чээн омак.
101. Черин көрген чекпе омак,
Чээнин көрген даай омак.
102. Доңгайарда дорзуу кестүүр,
Өндейэрде өкпези көстүүр.
103. Дыңнааң чер чыргалдыг,
Чораан чер човулаңныг.
104. Далашкан сээк сүтке дүжер.
105. Даяк эътке өдер,
Сөс сөөкке өдер.
106. Дужун айтыыр дээш
Оорун айтыыр.
107. Дагаа барда-даа даң адар.
Дагаа чокта-даа даң адар.
____________
Дагуулалыг— (моол) — эдеринчилиг,
108. Демниг сааскан Теве тудуп чиир.
109. Дээр ырак болза-даа, доңгайып чору.
Делегей алгыг болза-даа, хумдунуп чору.
110. Дагның бедиинен туман ыравас,
Даңгырактың сөзүнден эш чаебас.
111. Тура чокка күш чок,
Дус чокка амдан чок.
112. Даг кербейн эдээң азынма,
Суг кербейн идииң ужулба.
113. Далай суунга дамды дуза.
114. Даг кербээнниң даманы сирлээр,
Дааш дыңнабаанның бажы диир.
115. а) Дүнде орай чок,
Мүнде дээжи чок.
б) Дүнде орай чок,
Хунде тулба чок.
116. Доң эътти улугга бодава,
Шөл черни чоокка санава.
117. Дээр чуду арлыыр,
Тенек чуду арылбас.
118. а) Делдер чогу эзер чуду,
Дик чогу аал чуду.
б) Төрел багы аал чуду,
Төл багы хөне чуду.
119. Дөңгүр өшку эдиген,
Догал кадай ыглаган.
120. а) Дилги — дүгүнен,
Кижи — дылынан.
б) Мал — будунан,
Кижи — дылынан.
121. Дыынбасты чаныба,
Дыңнабасты сургаба.
122. Дус бир эмниг, тозан тос кемниг,
Хужур бир кемниг, тозан тос эмниг.
123. Даг дег караны
Довук дег ак тиилээр.
124. Диригде хүнезин, Өлүрде сүнезин.
125. Даг болган даай,
Хем болган күүй.
126. Дагны ажып болур,
Үүлени ажып бол бас.
127. а) Дөделээр мен дээш
Дөрт хонар.
б) Дортаар мен дээш
Тос хонар.
128. Дун кулун чүгүрүл,
Дун оол азыл.
129. Дуразы улуг,
Дурту кыска.
130. Ёзун билбеске Ёра халдавас.
131. Ёзун ёмбугур,
Төре төмбүгүр.
132. Иезин көрүп кызы өзер.
Адазын көрүп оглу өзер.
133. Инек кудуруунга Бижек сынар.
134. Ийи дагның бажы чоок болза-даа, дээшпес,
Ийи кижиниң аразы ырак болза-даа, харгыжар.
135. Йөрээл — үс-чаг,
Каргыш — хан-чин.
136. Идии чоктуү даманы доңар,
Эртем чоктуң бажы диир.
137. Идии бакка дөр ырак,
Кызы бакка күдээ ырак.
138. Идик чокка чер кадыг,
Эп чокка эш ырак.
139. Идик аксы өрү,
Бөрт аксы куду.
140. Ийи тоолай ойлаткан кижи
Изин оскунар тѳѳгүлүг.
141. Идии бак дѳргс үнмес,
Дылы бак кѳпке сиӊмес.
142. Кара черге хар доктаар,
Харам кижиге кежик доктаар
143. Кертик черге хар доктаар,
Хериг кижиге кежик доктаар.
144. Кѳп кѳдүрер,
Тереӊ бадырар.
145. Куу кыйбагалчын булут —
Хурмустунуӊ чуду.
Куу-шокар авгай — ѳгнуӊ чуду.
146. Куу ыяшта будук чок,
Кудук суунда балык чок.
147. Кенди1 кѳрген чем эмес,
Кем кылган хырын эмес.
148. Кижиниӊ үренин
Киш кежинге ораазада болбас.
149. Кѳрбээнин кѳѳр,
Кѳк инектиӊ сүдүн ижер.
150. Кижиниӊ бичези шимчээр. Куштуӊ бичези ужар.
151. Кырган кижинен чем коргар. Чалыы кижинен иш коргар.
152. Караа улугнуӊ кѳѳру биче, Каткызы улугнуӊ шыдаары биче.
153. Кижи сѳске доктаар.
Бижек хынга доктаар.
154. Кел дээни чаагай,
Бар дээни багай.
155. Кортуктуӊ кулаанга Кокуй улуур.
156. Карактыг болганда кѳѳр-ле,
Кажыктыг болганда базар-ла.
157. Кулактыг болганда дьӊнаар-ла,
Дылдыг болганда хоочулаар-ла.
158. Кижи —
Чер-чуртум дээр.
Куш —
Хѳл-суум дээр.
159. Мал азыраанньӊ аксы үстүг,
Кижи азыраанньӊ бажы ханныг.
160. Кижи удур хүл-күзүрүм тѳкпес,
Мал удур балды-бижек дажавас.
Кенди (моол) — хенертен.
161. Келген аалчы чанар,
Чайлаан куш эглиир.
162. Кижи бажында ине; кѳску,
Боттуӊ, бажында инек ажыт.
163. Кижи чүвези кимирээзинниг,
Күжүген үдү бидирээзинниг.
164. Кортпаан кижи сугжу болур,
Ыятпаан кижи ыраажы болур.
165. Кижи болуру бичезинен,
Аът болуру кулунунан.
166. Кижи хеви хирчел,
Кижи аъды деритчел
167. Кара баарныӊ кѳгү,
Ханныг хинниӊ ужу.
168. Кижи ѳзер,
Кинчи үстүүр.
169. Кылыр иштиӊ деги херек,
Чиир эъттиӊ, чаглыы херек.
170. Калбак кезек от чуду,
Харам келин бѳдей чуду.
171. Кургаг ыяшта бүрү чок,
Куруг сѳсте дуза чок.
172. Кижини бактаарга черте кирбес, Кидисти чиирге боостаага кирбес.
173. Күдээ күштүг,
Киш ѳртектиг.
174. Кырган аът орук часпас.
175. Каӊны сугга кадырар.
Ханны сугга эргизер.
176. Кѳрген — шын,
Дыӊнаан — меге.
177. Кижи холунан чылан тутсуур.
178. Кортчал кижи он ѳлур,
Кортпас кижи бир ѳлур.
179. Кара аяк харыылыг.
180. Каарган бирээзиниӊ Каразын кайгаар.
181. Кижи кижиниӊ күжүнде,
Балык сугнуӊ, күжүнде.
182. Кожуун оглу — Хомду суу.
Сумун оглу — судак суу.
183. Каккан ѳрген Казаан будук.
184. Кижи аттыг,
Кийик1 дүктүг.
185. Куйгалыг бажым эженниг,
Куу бажым эрликтиг.
186. Кара бажым ѳргүдүм,
Калбак эдээм чаттым.
187. Кижи чуртунга хаан болгуже, Бодунуӊ, чуртунга кул болгуже.
188. а) Карышпаска каржыыр,
Киришпеске киржиир.
б) Карышпаска каржып,
Карыш аасталба.
Киришпеске киржип,
Кириш аасталба.
! Кийик (казах) — сарбашкын.
189. — Каргыш, каргыш кайга баар сен?
— Кара бажыӊга дескинер мен.
190. Кѳрээнге ыт ѳлур.
191. Каткы бажы ханныг.
192. Малга манаг херек.
Кижиге эш херек.
193. Мурнай үнген кулактан Соӊнай үнген мыйыс эртер.
194. Мун лаӊ орнунга Бир эштиг бол.
195. Мал алазы чараш,
Кижи алазы чүдек
196. Мактанган оолак Дойунга озурар.
197. Мыйакты улуг тудса-даа чыдыг,
Биче тудса-даа чыдыг.
198. Мѳѳрейсег мѳгүүр, ^
Мѳӊгүнсег байыыр.
199. Мегелеп чорааш байыгыже,
Шынынан чорааш ядарааны дээре.
200. Нүгүлдүг дуюу ѳртенбейин,
Нүгүлчок шиш ѳртенир.
201. От, сугнуӊ чоогу эки.
Уруг-баарныӊ ыраа эки.
202. Оона аткан черин Он катап хараар.
203. Чээрен аткан черин Чеди катап хараар.
204. Олутта олча чок,
Чыдында чыргал чок.
205. Оорчы кижи коданчы ыттан коргар, Тоолчу кижи уйгужу кижинен коргар.
206. Оюн сѳс санныы эки.
207. Оорлаан кижи бир каралыг, Оорлаткан кижи он каралыг.
208. Оду чоктуӊ ѳѳ соок,
Одары чоктун; малы арган.
209. Оолдуг кижи омак.
Оол чок кижи кудаӊгы.
210. Оът быжар.
Оор дургураар.
211. Оялык черге суг доктаар.
Орту сеткилге кежик доктаар.
212. Оол уруг оттук-бижек дээр.
Кыс уруг ине-чүскүк дээр.
213. Оол чок кижи Дазыл чок ыяш.
214. Согурнуӊ черинге караан шим. Аскактыӊ черинге будуӊ кѳдүр.
215. Сүт чок эдиген,
Чүрек чок каткыжы.
216. Саары довуракта Сагыжы дээрде.
217. Согур дүне-даа кѳрбес, Хүндүс-даа кѳрбес. '
218. Сеткилдиӊ бичези эки,
Билигниӊ улуу эки.
219. Соӊгу тевениӊ чүгү аар.
220. Сагыжы актыӊ арны чылыг Савазы улугнуӊ алыры делгем.
221. Суун ишсеӊ Езунун эдер.
222. Суг суксун хандырар Сураглаан чок тывар.
223. Сѳету сүрсе сѳс үнер,
Инекти сүрсе мыяк үнер.
224. Сенгенниӊ бажын сээк хемирер, Ынанганныӊ бажын ыт хемирер.
225. Сѳс билбес кижиге айткан сѳс Элезинге куткан суг ийи деӊ.
226. Сѳстүг аданыӊ оглу,
Сүттүг бениӊ кунну.
Золотая пиала
227. Сүттүг бениӊ кунну,
Чаглыг эъттиӊ мүнү.
228. Суксаарда
Суг эртине болур.
229. Согур тутканын ышкынмас.
Дүлей дыӊнаанын утбас.
230. Тѳрүүрнен кортпаан кижи
Ѳлурнен коргар ужур чок.
231. Тодарда тогду хойнуӊ,
кудуруу амдан чок,
Аштаарда арган аргарнын.
шырыӊмазы амданныг.
232. Талдаар мен деп тургаш
Таска даяныыр.
233. Тайып ужар,
Даянып турар.
234. Тѳрелин билбес — ыт,
Демирин билбес — эгээ.
235. Тарбаган адып байывас,
Таакпы тыртып чоксуравас.
236. Тенек баш бут човадыр.
237. Таагы алдында аргымак.
Дахы алдында эр.
238. Тенниӊ хораны — ужунда,
Тенектиӊ хораны —дѳзүнде.
239. Тѳрүзе бир дѳӊ Ѳлзе бир ойалык.
240. Талайны кѳрүп,
Далайны соорар.
241. Тѳре түмен карактыг,
Тѳрээн бот ийи карактыг.
242. Тѳрээн черниӊ
Довураа чымчак.
243. Тенек кижи чеченге каржы
Эзирик кижи элээрге каржы.
244. Улугнуӊ сѳзүн чүге дыӊнавадым,
Узун ыяш бажынга чүге тѳрүведим.
245. Узун эдек бут ораар,
Узун дыл баш ораар.
246. Уран кыс мактадыр,
Чевен кыс бактадыр.
247. Угаанныг келин кунчуун хүндүлээр,
Угаан чок келин кунчуунга хүндүледиксээр.
248. Узун ыяш куш кыйгырар,
Угааны чидиг эш кыйгырар.
249. Үннүӊ чаражы хекте,
Үнүштуӊ, чаражы чечекте.
250. Хураган баарында олурганньӊ
Курунда амыр чок.
Куда кыдыында олурганньӊ
Кулаанда амыр чок.
251. Херектиӊ ээзи
Хенгиргенин догууру.
252. Үш дагын хемчип
Бир дагын кезер.
253. Хүннеп чаар үскен1 кежээ
Хүннеп чаӊчаныр авгай кежээ.
254. Хой бажы чиген оглум хомсанды,
Чээрен бажы чиген оглум чемсиндн.
255. Хуурактар кѳвүдээри — ядараарыныӊ демдээ,
Кулун-чаваа кѳвүдээри — байыырыныӊ демдээ.
256. Хол шимчезе,
Кырын тодар.
257. Хоюган аъттыӊ.- караа кѳскү,
Кортук кижиниӊ кулаа дыыжы.
258. Хаак баштаан тевени ѳшку кайгаар,
Хая кырлаан ѳшкуну теве кайгаар.
259. Хертек-ле чүве теве эмес,
Кемниг-ле чүве мен эмес.
260. Хой кадарганньӊ хырны тодуг,
Хоп сургенниӊ. дылы тодуг.
261. Хоп хорандан хоралыг.
262. Хептиӊ алгыы чаагай,
Хевистиӊ улуу чаагай.
_______________
ҮСКЕН (бурун тыва сес) — чаъс.
263. Хава ыт ээрип
Хаван коргутпас.
Кара кижи чаргылдажып
Хаанга ыыды четпес.
264. Хоочу хойуду,
Хой ырады.
265. Хадыр черге аъдыӊ кызава,
Чок чүвеге эжиӊ кызава.
266. Хаваанда кѳстүг Караанда оттуг.
267. Халдаан аарыг экирер,
Халдаваан аарыг экирбес.
268. Харыга хаан болгуже,
Чуртунга кул бол.
269. Хол туткаш Билек тудар.
270. Хая кѳрзе хѳленгим- Карбай алза кулаам.
271. Хойга хораны чок Кижиге хинчээ чок.
272. Хаайынга чедерде ыт сугжу.
273. Кара аяк харыылыг.
274. Чүведе чүве бар.
Чимекейдиӊ иштинде дүк бар.
275. Чаа болурун билбейин, чемиӊ дооспа,
Чут болурун билбейин, одуӊ дооспа.
276. Чалгыы кижи Чавыынга четпес.
277. Чаӊгыс кижи чалынчак,
Чалым хая чаӊгыргаланчак.
278. Чыргалдыг черге кижи доктаавас.
Сигенниг черге мал доктаавас.
279. Чут болурда ыт тодар,
Човалаӊ болурда лама тодар.
280. Чанчык иштинде дары
Чаг иштинде бүүрек.
281. Чагга орааза, ыт чивес,
Сигенге орааза, инек чивес.
282. Чечек сиген дагнан үнер.
Чечен сѳс хѳректен үнер.
283. Чыдыг хойтпак ээзинге амданныг.
284. Чаштанчыдан ѳрт үнер,
Чаашкындан үер үнер.
285. Чааскан олургаш, сеткилиӊ шинчиле,
Кѳптуӊ иштинге сѳзүӊ быжыгла.
286. Чер ѳзүмү сугнан
Мал ѳзүмү дѳлден.
287. Чылыг хүнте эриир кѳвей.
Чымчак чемге чиир кѳвей.
288. Чалгыыныӊ даштында от чок,
Чалгымарчыныӊ. ѳѳнде чем чок.
289. Чадагныӊ доозуну үнмес,
Чаӊгыстьӊ ыыды үнмес.
290. Чадаг кижиге чер ырак,
Чалгыы кижиге чем ырак.
291. Чидиг кескенин билбес,
Чилби чигенин билбес.
292. Чер кѳктезе малдыы,
Мал ѳссе кижинии.
293. Чаӊгыс кижи чымчак сѳске ѳѳрер,
Чаш эник чылыг мүнге тодар.
294. Чаваа мунуп тывыладыыр.
Чаргак кедип каастаныыр (назын).
295. Чаӊгысты чокка сана,
Ийини барга сана.
296. Чансакка кеп чыглыыр,
Ѳлгенге куш чыглыыр.
297. Чер байлыы ѳзер,
Кижи байлыы тѳнер.
298. Чер алды байлак,
Чеӊ ишти четкер.
299. Чаӊгыс кезек от болбас,
Чаӊгыс кижи ѳг болбас.
300. Чолдак шѳйлүүр Чиӊге үстүүр.
301. Чырык кѳрген чүкче кулаштааже,
Ыт ээрген чүкче үӊгеле.
302. Чылан чагарынан кайгамчьк
Ыт ээреринен кайгамчык.
303. Чылгьӊ хирезинен сыгыр,
Чыдыныӊ хирезинен херли.
304. Чарын эъдин Чааскаан чивес.
305. Чүске ынакшыва,
Бирге ынакшы.
Бирге ынакшызаӊ
Мѳӊге ынакшы.
306. Чиген чаак куураяр.
Чидирткен хаак ѳзер.
307. Шапты бижек эътке дыынмас,
Чалгыы кижи ажылга дыынмас.
308. Шынын айыткан кижиге тенек кижи ѳштүг,
Шывыг туткан кижиге ызырар ыт ѳштүг.
309. Шаг шаа-биле турбас,
Чавылдак кѳгү-биле турбас.
310. Шынынан’ чораан кижи
Шар тергенен кодан тудар.
311. Шырайын козуп
Кѳрүнчүүн дажаар.
312. Шын сѳс кадыг болза-даа,
Амыдыралга дузалыг.
Эм ажыг болза-даа,
Кадыкшылга дузалыг.
313. Эрик эмирилбес болза,
Тей болур чүве.
Эр эндевес болза,
Tѳре тудар чүве.
314. Эки оол тѳрүүр болза,
Tѳpere дүжүк болур.
Эки сылдыс бүдер болза,
Айга дүжүк болур.
315. Эрте шагныӊ чүвези
Элезин болур ужурлуг.
Бурунгунуӊ чүвези
Булут болур! тѳѳгулуг.
316. Эрге берген кыс
Ээремге октаан даш.
Харга берген кыс
Хаяга аткан ок.
317. Экини эктин ажыр
Бакты бажын ажыр.
318. Эр кижиниӊ эрлиин
Эзер чугенинен билир.
Эвши кижиниӊ эрлиин
Эктиниӊ дошпузунан билир.
319. Эр кижи ѳгге тѳрүп,
Черге ѳлүр.
320. Эртенги кудуруктан
Бѳгүнгү ѳкпе дээре.
321. Эр кижиниӊ иштинге
Эзер чугенниг аът сыӊар.
Эвши кижиниӊ иштинге
Эртине кавайлыг үрен сыӊар.
322. Эр кижи чеди дордан
Сѳс ѳѳделээр.
323. Эр багай болза-даа,
Эвшизинге чѳъп.
Эзер багай болза-даа, Аъдынга чѳъп.
324. Эрте турзаӊ хүн дээрин кѳѳр Орай удузаӊ ай дээрин кѳѳр
325. Эптиг чорзаӊ
Эш чүнүӊ ыраал?
Эрлиг чорзаӊ Алдар чүнүӊ ыраал?
326. Эки эр чаага маадыр.
Бак эр авгайынга маадыр.
327. Эр кижини назын базар
Эрик черни хар базар.
328. Эки хептиг чоргуже,
Эки аъттыг чор.
Эки аъттыг чоргуже,
Эки аттыг чор.
329. Эки кижи сѳс уур.
Эки далган суг уур.
330. Эр бол,
Эрекейниӊ уруун ал.
331. Эки аът эринниг
Эки эр муруннуг.
332. Эъттиӊ үзүү
Сѳѳктүӊ сыйыы.
333. Элээрде бодаан бодал
Эзирээнде сѳс болур.
334. Эжен албаны ээлчеглиг,
Хаан албаны халаалыг.
Эрте турза, бирни кѳѳр
Орай удуза, бирни дыӊнаар.
335. Эви келзе,
Эртине дагны тургузуп болур.
336. Эптиг чорза
Эртине дагны тургузар.
337. Эки кылган ажыл
Элеи тѳнмес алдар.
338. Эки кижиге эш муӊ чок,
Эки аътка ээ муӊ чок.
339. Эки дарган эргээн какпас,
Уран кыс удаазынга ораашпас.
340. Эди багай — орлуучал,
Эви багай — чарлыычал.
341. а) Эр ѳзер
Кидис шейлур.
б) Эр ѳзер,
Ээрем соглур.