Эрте бурун шагда бо делегейге чеди хүн үнүп чер делегей кандап, хем суг соглуп, кижи амытан суксап какшап өлгүлеп турган иргин. Онган чер делегей кырынга Эрегей мерген деп көргенин адар, атканын алыр адыгжы Эрегей мерген деп кижи амыдарап чораан иргин. Көвей кижилер ол Эрегей Мергенге барып. Бо дээрде үнген көвей хүннү адып бадырып бер-даан деп чаннып тейлеп турган иргин. Эрнин эрези, оолдун орланы Эрегей мерген болза аныяк чалыы назынныг арын шырайы долу чараш, быктында эъттиг, баарында өдтүг эр болгаш:
- Чеди хүннү мен чеди огум биле адып бадырбас болзам эр кижинин койгаш
патпатыр /падмаадыр/ эргээмни одура кескеш, кара суг ишпес, каткан сиген чивес амытан /тарбаган/ болгаш карангы үтке амыдыраар мен, дөрбүгүр эрним дергиге катсын, шагжагар сөөгүм сайга катсын деп аас дангырак ышкышып турган иргин. Оон дээрде чөөннен барыынга чедир шуушкан чеди хүннү адып эгелген тур. Алды хүннү алды огу биле ужур аткаш чеди дугаар хүннү бадырар дыр дээш тыртынып тыртынып шипшип чоруй огун салыр ыя кадында хараачыгай куш хүнүн мурнунга кирип кээп тур. Огу баргаш хараачыгай куштун кудуруун чире аткаш өскээр хайып чоруй барган иргин. Харын эн сонгу хүн ону көргеш барыын дагнын артынче чырт кылдыр ажа берген иргин. Эрегей мерген хараачыгай кушту “кижиге саад болган кулугур” дээш эртиненин ала ады биле сүрүп баргаш өлүрер мен дээрге ады тургаш:
“карангы имирден карангы имирге чедир ойлаткаш караачыгай кушту четпес болзам ийн мурнуу холумну кескеш ээн черге каавыт” деп Эрегей мергенге дангыраан берген иргин. Эрегей мерген эртине ала адын мунгаш Хараачыгай кушту ойладып эгелээн. Чедип баарга ынаар мынаар былдааш өлүртпес болган ынчап ойлатып чоргуже карангы имири дүжүп келген иргин. Эрегей мерген хорадап эртине ала адынын ийи мурнуу холун үзе кескеш каавыткан чүвен иргин. Ол ады чернин алатаагы деп амытан болган иргин. Ынчангаш алагтаагынын ийи мурнуу холу кыска, карангы имир бооп кээрге үнүп кээп хараачыгай кушту дилеп чоруур болган иргин. Харин хараачыгай куш кежээ аъттыг кижинин арты мурнунга ужуп “мен чедип ап шыдаар сен бе” деп дескине ужар болган ужурулуг иргин.
Эрегей мерген эр кижинин берген аас дангыраа кончуг ок тыртар эргээн одура кескеш кара суг ишпес, каткан сиген чивес кара үтке амыдыраар тарбаан деп амытан болган иргин. Тарбааннын эргек дыргаа дөрт турарынын ужуру ында. База Эрегей мерген тарбаан болган болзада эртен эрте хүн дээри билек үнгүрүнден үнүп кежээ хүн баткыже хүннү көрүп турар ужуру ында. Тарбаанда кижи эъди деп эът колдуунун алдында бар, ону кижилер чивес бес дээш алгаш кааптар база кижи сөөгү деп топшулуур сөөгүн кижи сөөгү дээш алгаш октаптар ужуру ындыг.
Вариант Б
Эрте бурун шагда делегейге үш хүн ай үнгеш кан качык болуп турган. Ынчан Эрегей мерген деп кижи үш ай, үш хүнүн дүжүр аткаш делегейни карангы кылыр мен деп тур. Бурган башкы :
Сен делегейни карангы кылып шыдаваза канчаар сен дээрде Эрегей мерген:
- Кара суг ишпес
Каткан сиген чивес
Эрик черни үттеп
Эр кижинин дергизин долдурар тарбаган деп амытан болур мен.
Шагжагар сөөгүм сайга катзын
Дөрбүгүр эрним дергиге катзын деп аас дангыраан берген иргин.
Эрегей мерген ай хүннү адып эгелээнде Бурган башкы бир айнын мурнунга конгазын, бир хүннүн мурнунга очурун каап алгаш олуруп тур. Эрегей Мерген ийи ай ийи хүннү дүжүр аткаш конга билен очурга ажыттанган ай хүн ийини адып шыдавайын барып тур. Ынжангаш бо делегей бир айлыг, бир хүннүг артып калган иргин.
Харын Эрегей мерген айткан аксы дангыраклаан дангыраанга чедер деп эргээн одура кезип, эрик черни үттеп кире берген иргин.
Г. Золбаяар чыып бижээн