САРЫГ-ДАА НОЯННЫҢ ДУГАЙЫНДА ТӨӨГҮ ЧУГАА

Көмүскези биле салы бар Сарыг-Даа деп улуг кижи турган. Улус чаргылдажып турарда, оларга чаргы бербес кижигер ол Сарыг-Даа ноян. Хомду аймакка бир оорчу, мегечи кижиниң чаргызын кезип албайн, чеже дүжүметтер шыдавайн, Сарыг-Даа барып кескен дээр. Өске улус ол оорчунуң чаргызын кезип албаан. Улустуң чивезин алдап-чип каар, ындыг кижи дидир. Чеди кожуун, чеди ноян чыылгаш, амдыы керээн кезип албайн турарда, Сарыг-Даа барып:
- Бо кижи оорчу, мегечи кижи иргин. Өөнге бардыгар ба? Бо кижи чүге оорлаар. Че, кыгыртыгар, мен өөнге баар мен дээн. Өөнге барып көөрде, улай кыс оолдарлыг кижи иргин. Ийи инээ бар иргин. Бир өшкүзү бар иргин. Өг деп чиве ында-мында күн дегген дыдык. Сарыг-Даа демги нояннарны чыып алгаш, че бо кижи оорланыры чөп иргин. Өөнге кирбейн чыткаш, бо кижини оорлады, чиди дээр силер. Бо кыстарын көргүлегер. Ону азыраар ужун оорлаваанда. Демги нояннарның чуртунан малды үндүрткеш, бирээзинен беш бызаалыг инек бергеш, бирээзинен үш чылгы бергеш, бирээзинен бежен хой бергеш, мынчангаш мен көрүп турарымда апарып бергилегер. Демги ол кижини: ‘Сен чоктан оорланган иргин сен. Ам оорланбас сен. Мону өскүрүп ижип чиир сен’ - дииш, демги чаргылдажып, ‘мээң чивем чип калды’ дээн чивелерни дедир боттарынан ап берген турбаан ба. Чаргыны ынчап шииткип турган дидир. Унуун оор кылбас, меге аайтпас бооп тур. Ындыг чечен угаанныг кижи туруп тур. 
Ол бегниң кадыны турган. Бо бистиң тывада чиве чок аал деп турбаан. Он ийи айның санак болурда, малды санааш, кым бай, кым муң хойлуг, кым көвей инектиг, чылгылыг деп демги бегнен сураар иргин. Унуун Бады муң хойлуг дизе, мен түктүде чок болса, Бадыны дем кадын кыгырып эккелгеш: ‘Че, сен бежен хой бер, мынчангаш чоктуг турбагар’ дээш меңгээ бээр. Чылдың адаанда баргаш, кадын шиидиир. Бегниӊ өөнге нам-на кижи кирбес. Бегниң өөнге демги кадын шуут кыгыртып эккээр дидир. Че, чүүжүмең бар? Аъдың бар ба, инээң бар ба, хоюң бар ба?’ деп сураар. Унуун демги бегни аайтыр: ‘Бо кижиге чүс хой берээкей дээр’.