Дываажаңның ораны деп чер бар. Ол кандыг черде турарын билбес мен, ону чыргалдың ораны дээр. Аңгаа барган кижи чыргаар. Мен бодап турарымга, ол Дыважаңның ораны деп чүве улуг бурганныг, улуг чүдүлгелиг оран деп билир мен.
Нүгүлдүг кижилер бузуттуң оранынга баар. Ол өлген кижи курт-кымыскыяк болур. Ону Мириттиң оранынга төрүттүнген кижи деп аайтыр. Оор кылып, меге аайткан, нүүл кылган улус курт-кымыскыяк болуп, довурак адаанга төрүттүнер үүлелиг болур. Эрликтиң оранынга баргаш, мириттиң оранынга шилчий баар. Ол кандыг-даа күш чок кижи болур. Чижээзи, курт-кымыскыяк болгаш, кижиниң будунуң адаанга бастыргаш өле бээр.
Аза-бук, четкер апаар деп чүве база-ла демги Эрликтиң оранында турар. Аза-бук, четкерге таваршыын улус, аарыыр, калчыыраар, соксагараар ындыг чүве болу бээр. Тамы ораны дээрге, демги-ле чер алдынга кире бээр. Эрликтиң ораны, ону көвей сөс-биле аайтыр. Тамының оранын чеден каът деп турар. Чеден каът чер адаанга баргаш, ол кижи бир-даа чүве бооп төрүвес, ол шиинде тамыланып калыр.
Шамбыланың ораны Дээдисте турар. Шамбыланың оранынга төрүүр деп чүве чаагай черге баар дээн сөс. Ону кижи барып көрген эмес. Улуг номда кончуг чаагай чер деп аайтып турар.
Шамбыланың дайыны деп чүве бистиң бо тываларда чок. Бистиң бо оран өнге өртемчей. Барып-барып чамбы-тип өөрчүленирде, бо өртемчей чок болур. Делегейниң доңгулак бо өртемчейи чок болгаш чамбы-тип чаартынып, дедир бир чаа өртемчей үнер. Ам бо өртемчей кырып бар чыдыр. Өлген кижи үш түрлүг өртемчейге баар. Кижиге эки кылып чораан кижилер дедир чаш уруг бооп, бо өртемчейге кээп калыр. Нүүл-килинчек кылып чораан кижилер демги тамы оранынга баар, дагын келбес.
Соңгу назын дээрге, ол кижи дагын кижи бооп төрүттүнүп келир дээр. Бо өртемчейде нүүл-килинчек кылбас кижи чок. Бир мал өлүрзеңде - нүүл, бир курт өлүрзеңде - нүүл. Бис тывалар болза аң адар, база нүүл. Ындыг чүве кылбас кижи-төрелгетен турбас.
Чамбы-дипти Сартакпан деп кижи бүдүрген дээр. Ол делекейни тургускан чаңгыс кижи дидир. Кижиниң дириг чүвени ынчап-мынчап чоруурун бурган багшы тургузуп каан. Бистиң бо чугаалап олурар дылды бурган багшы берген. Сартакпан бурган багшының адаанда турар.
Ам бо Ак-Кемниң адаанда Теве-Моюн деп чер бар. Амдыыгы Сартакпан саадак адар. Саадактың ужу-билен шыйган черге кем доктааган. Бо мында Сарыг-Көл деп чер бар, аңгаа шай хайындыры-биле амыраар. Кем келгеш, ону ала баарга, саскалактааш, тура халааш, довуракты эдектээш, төгерге, кем чалды чире хап каар. Суг бир кыдыынга, шайы бир кыдыынга көл бооп туруп калган деп чугаалажыр. Ол хөлдү ам Сарыг-Көл деп адаар.
Ооң мурнунда куруг агаар турган. Оон Сартакпан келгеш, черни, сугну боду мынчаар бүдүрген дээр. Сартакпан боду Дээдистен дүшкен дидир. Сартакпанның тургускан ийи көлүнүң бирээзин Ажыг-Көл дээр бис. Ону баргаш амсап көөрге, нам-на ажыг. Ол Сартакпанның чеңгииде шайы төктүп, көл болуп калган.
