Эрте бурунгу шагда, бистиң бо тыва чуртка үш алышкы туруп тур ээ. Оларның эң бичиизин Бөге-Сагаан-Тоолай-оол деп адаар турган иргин. Ачазы-даа чок, авазы-даа чок үш оол чурттап чораан-дыр. Ол чурттап чорда, оларның эң экизи Бөге-Сагаан-Тоолай-оол болган. Ол канчаар-даа аргажок аң-мең адып, ооң алгы-кежинден кевин даарап, өгнү септеп-селип, өөн өрү тыртып чоруур болган.
Ийи агазы чүнү-даа кылбас, чалгаа оолдар бооп-тур.
Оон дуңмазы бир катап аңнап, бир тайга-сындан ажып кээрге, улуг-биче үш өг турган. Ол үш өгге кирип кээрге, каас-чараш кадын турган. Ол кадынны көргеш, чажы бодундан улуг ышкаш болурга:
- Мээң улуг агамга эш бол, улуг агамга ап берейн - дээрге,
- Сен ышкаш мындыг, думаалыг чылмыска оолдан мен чаяаным айтырбас мен - дээш, бо оолга ыт семиртиир сарыг сугдан кудуп бергер - дээн.
- Ынчаарга, мен кандыг-даа баък бичии оол болзумза, өөгерден ыттың идииринге сарыг суг ижер болбаан мен деп чугаалаан.
- Чаа, соңгу күн кээримге, өөңнү дүжүргеш, белеткеп-тур – дээш үне берген.
Оон дараазы ортаа өгге кирерге, чараш-каас кижи турган.
Ол кижини:
- Ортаа агамга эш болур кижи-дир сен – дээн.
- Ынчаарга, бо думаалыг оолга дээ ол ыттың идииринге сарыг сугдан кудуп бергер. Бо чүнү аайтып тур. Бо кандыг мындыг чылмыска чүвел - дээн.
- Ынчаарга, мен ыт идииринге сарыг суг ижер болбаан мен. Соңгузу күн дүъшке чедир өөңнү дүжүргеш, белеткеп тур – дээр.
Оон эң адаккы бичии бөдейге кире бээрге, боду ышкаш база чараш, каас кадын уруг турган. Оон ол өгге кире бергеш, мынчап олурарга:
- Оо, бодунуӊ, чажымга деңнеш чараш кыс-тыр сен, мен сени кадыным кылып алыр мен – дээр.
- Сен ышкаш чүвеге кадын болбас мен ыйнаан. Ыттың идииринге сарыг суг куткаштың бергер, бо чүвеге – дээр.
- Ынчаарга мен ыттың идииринге сарыг суг ижер болбаан мен. Чаңгыс хүн, дүъшке чедир өөң чирип белеткеп тур – дээш, чоруй баар.
Ынчаарга, ол аал-чуртту, оран-таңдыны ол оол эки билир турган. Онуун ол үш өгнүң үш ээзи үш маадыр база турган. Ынчаарга, ол үш маадыр кайда дээрзин, чоктап, билип чоруп каан. Чоруп кааш, үш маадырнын улуг маадырынга таварышкаш, ооң-биле мендилешкеш:
- Чаа, өл-шыктыг дайзыным сен бе, өршээп олурар эш-өөрүм сен бе? – деп, сен өг-ораныңга бар, элдеп чок чүве чугаалап, кадыннар бистен дезип чоруй баарыйна, сен-биле өл-шык-биле көөр мен, чогум чаңың билир мен, кылын селемениң бизи-биле бержир мен - дээр.
- Ынчаарга, Бөге-Сагаан-Тоолай ындыг маадыр эвес болзугарза, көржүр мен ыйнаан. Силер хемчээли кайы-кире ырак черден адыптар силер? – дээр.
- Ынчаарга, ырактан келген-тур сен, бодуң аайтып көр - дээн.
- Че, ынчаарга улуг кижи сен аайткар - дээн.
Оон ол алды айның черинден аткылажып харажыр бооп дугуржуп, ийилээн алды айның черинден халчып аткылажыр. Ынчаарга, баштап ырактан келген Бөге-Сагаан-Тоолай адарга, ооң огу бир маадырның хөрээнге баргаш сынып, чындырлып чаштап чоруй баар. Ынчаарга, бетии маадыр адарга, Бөге-Сагаан-Тоолайның өкпе-хөрээнге барып сынып, чындырлып чоруй баар.
Онуун ынчаарга:
- Ада-иеден төрээн мага-боттан көржүүлү – дээш, ийилээ күрежип тутчуй бээр.
Ол тутчуй бээрге, даг черни шөл кылгаш, шөл черни хөл кылдыр күрешкеш, онуун Бөге-Сагаан-Тоолай ол маадырны даг кырынга өлүрүп каар. Өлүргеш, онуун ийи дугаар маадыр-биле ужурашкаш мендилежип, хонактажып, эки-менди болур.
Онуун: - Өл-шыктыг дайзын сен бе, өршээп олурар эжим сен бе? – деп, Бөге-Сагаан-Тоолай мынчаар айтырар.
- Өг-оранынга бар, кадын, өг-оран, мал-маган эдилээр чаяанныг кижи ышкажыл сен, сен-биле чаалажыр мен - дээр.
- Ынчаарга ча-октуң ужу-биле бе, селеме-хылыштың бизи-биле көржүүлү бе? - дээр.
Ынчаар дугурушкаш, онуун база маргышкаш, аткылажырга база октар көректеринге тая берген болган. Онуун ада-иениң чаяан мага-бодундан күрешкеш, база Бөге-Сагаан-Тоолай ол маадырны өлүрүп каапкан.
Оон үш дугаар маадырынга ужурашкаш: – Чаа, аткылажыр-чаалажыр дайзын сен бе, авырап-өршээр эживис сен бе? – деп, мынчап чугаалап олуруп-тур.
Онуун база: – Ок-чемзектен аткылажып, хылыш-селемениң чидиин кезип өлүржүүлү бе? – деп дугуржур.
Онуун база демги ышкаш, алды айның черинден аткылажып, база-ла октары сынып чаштагылай берген. Онуун ада-иезинден төрүттүнген мага-бодундан күрешкеш, ону өлүргеш, чанып келгеш, ийи агазынга чугаалап-тур:
- Дескинип турар баштарыгарның, чаштарыгарның дүктерин аңгылааш, арыглангылагар, силигленгер. Өг-ораныгар өрү-тыртыгар. Ам силер ийиге кадай эккеп бээр мен, бодум база өгленир-баштаныр болу бердим – дээш чоруп каар.
Тевезин четкеш, соңгузу күн чедип кээрге, демги үш өг үжелээн өөн дүжүрген, белеткенген турар. Ол улус база ам бисти ап чоруур дээрзин билип каан турар. Онуун чүдүрүп алгаш, ол өгге улуг кадынны улуг агазынга ап бергеш, ортаа кадынны ортаа агазынга ап бергеш, бичии кадынны боду арттыргаш, өгленгеш олуруптар. Оон мал-маганы арбын, эктин ашкан бай чурттап олурган. Бөге-Сагаан-Тоолай эрес эр болурга, агалары аңгаа бак сактып, адааргап эгелээр. Бо бистен артып эгеледи, бо кижини канчаар бис. Мал-маганын былаап алыр дээрге, күш-шыдалывыс четпес дээш, ийи чеңгези-биле, ийи агазы чугаалажып турарга, Бөге-Сагаан-Тоолайның кадыны кирип чедип кээр.
- Силер чүнү чугаалажып тур силер, агаларым, чеңгелерим? - дээр.
- Ол Бөге-Сагаан-Тоолай-оолду канчаар чок кылып каарын чугаалажып, аргазын тыппайн тур бис - дээр.
- Ынчаарга, ында чүү-дүр аан. Силер ону билип чадаар чүү-даа чогул-ла. Ол ышкаш кижи кылып шыдавас чүве чок-тур ийин. Бөге-Сагаан-Тоолайның адазындан калган улуг хылыжы бар. Ол чидиг ийин. Ону эжикке доора баглап кааш, мен дүн ортузунда ‘Чаа-чалбак келди, түрген тур, Бөге-Сагаан-Тоолай’ дээр мен. Ол тура халааш чүгүргеш, ол хылышка будун одуруп алгаш, чыдып калыр. Ынчаарга, ону чуртка каапкаш, көже бээр бис - деп, мынчаар сүмелеп бээр.
- Оо, ынчаарга ол шын-дыр, ол чүүлдүг-дүр - дээш, эртенинде ол дүне Бөге-Сагаан-Тоолай удуп чыдып аар аразында, дүне тургаш, ол хылышты эжикке бизин доора баглааш, дуглап кааш, дүн ортузунда чиве хаңгырадып, чаштына бээрге, , ыт ээрип ынчаарга, Бөге-Сагаан-Тоолай ужа-тура чүгүргеш, үнер мен дээштиң, чидиг хблбшка будун үзе тепкеш бут чок боду черге олуруп каар. Ийи дөңмээ ол черге туруп калыр. Туруп каарга, демги агалары даң-билен тевелерин эккелгеш, өглерин чүдүргеш, чүү-даа арттырбайн, шупту мал-маганны сүргеш, чоруй баар. Ынчаарга, Бөге-Сагаан-Тоолай чуртка чааскаан ханы хап, даманын тудуп олуруп калыр. Бөге-Сагаан-Тоолай угааны бирде бар, бирде чок ынчап чыдарга, даманының үстүп калган балыы ажыдып, оозу аартып олурар.
Ынчаарга, бо чүү болду дээш, топтап көөрге, бичии күске маңнап чедип келгеш, будун кемирип турар болган. Ынчаарга ооң будун үзе соп каар. Ынчап каарга, ол аксаңайнып, үңгүрүнче кире дүшкеш, катап үнүп кээрге, кадык бооп үнүп кээр. Ынчаарга, бодунуң балыының ханы доктаап, эки бооп мынчап олурган. Оон үңгелеп, бут чок кижи курт-кымыскыяк, күске-күжүген тудуп чип мынчап олурган.
Ынчап тургуже, бир күн ийи холу чок, ийи караа чок ийи кижи келир. Карак чок кижи, хол чок кижини куспактап чедип алган чедип келген. Оон чедип келгеш, чугаалажып таныжа берген.
- Чаа, кайыын келген улус силер, кай баар силер, чүге караагар чок, чүге холугарны кезип кагды? - дээрге:
- Ол бистиң эш-өөр болгаш бистиң чуртувустуң баък, хара сагыштыг улустары бисти мынчап каан. Сен чүге бут чок олур сен? - дээрге:
- Будумну ийи агам мынчап кезип кааштың, мал-маганым сүрүп ап, хавырып ап алгаштың чоруй барды - дээр.
- Чаа, ындыг болза, бис аргыжып көөрүн бодаалы, кады мынчап чурттаалы, бис ам дөмей болдур бис ийин - дээр.
- Чаа, ындыг болза ындыг болгай аан.
Бөге-Сагаан-Тоолай карак чок оолду чүктээр, хол чогу бут чогун чүктеп, орук чок ээн черге чедип, чаа үжелээ аң-мең адып, ынчаар чурттап эгелээр. Оларның амыдыралы чогум эки-даа эвес, ынчап амыдырап чоруур.
Мынчап чорааш, бир-ле күн база бир-ле черге аңнап чоруурга, ак бөдей өг турган. Оон ак өгге чеде бээрге, база бир аныяк бичии чараш кыс турган. Ол кыс-биле таныжып чугаалажып келирге, ооң ада-иези, ооң ачазы улуг кожуун чурттуг хаан, ноян кижи болган. Ол кижи канчаар дээрге, ол уруун киирипкеш, часка чедир эр кижиниң бараанын көзүлдүрбес дээш, ырак черге эккелгеш, ээн черге өг тиктиргеш, ол ээн черге эккеп, ачазындан ырадып каан турган. Өөнге ол кыс-биле үжелээн, дөртелээн чугаалажып, шуптузу алышкылар болган. Биче уруг оларныӊ эң кенче дуңмазы болур. Бөге-Сагаан-Тоолай болза улуг агазы бооп, кады амдиреп чурттай берген. Онуун кады амдиреп, чурттап агалары аң-мең адып эккеп берип, дуңмазы ол аң-мең кежинден тон чүү-хөө даарап, агаларын кепкерип мынчап турган.
Мынчап тургаш, агалары бир күн аңнап чорааш, Чилбиге-кадайның турар черин билип каан. Оон дуңмазынга кээп мынчап чагып чугаалап берген:
- Чаа, одуң үспе, одуң өжүрбе, одуңнуң күлүнге аргасын көг, бедидип тур. Одуң өжер болза, от дилээр дээш куду барба - деп, мынчап чагып турар.
Оон-даа соңгаар каш-даа күн эрткен, каш-даа ай эрткени билбес. Оон бир күн алышкылар аңнап чоруй баарда, дуңмазы одун өжүрүп алган болган. Одун өжүрүп алгаш, ол өгде от кыпсыр чүве чок. Ам кайыын от тывар, агаларым куду барба дээн. Ында чүү турар чүвел дээш, от турар чүве болду бе? – дээш, от дилеп чоруп каан.
От дилеп чоруп олурарга, бир черде самдар хара өг турган. Самдар хара өгже кирип чедип келсе, кырган кадай кижи турган. Ол кижи:
- Менди тур силер бе? Эки-эки, кайы чор сен?
- Мээң одум үстүп калгаш, от дилеп чор мен, силерде көс бар болза бергер - дээрге,
- Шиш бистиг даш эккел дээш, чидиг даш-билен эдээн шашкылааш, күл ургаш, күлдүң кырынга көс каап бээр.
Оозун алгаш, өгге чедип келгеш, одун ужудуп кывыскаш, шай хайындыра тыртып олурарга, уругнуң эдээнен төгүлген күлдүң изин истеп чорууш, Чилбиге-кадай артындан кирип кээр. Чедип келгеш:
- Сээң үс, далган хоюдар үш агаң кай барган? Караңгы имирлей бергенде, кежээ аңнай-меңней берген бе? Кажан келир? - дээрге,
- Кежээ келир - дээрге,
- Ынчаарга бодуңнуң эргектериңниң эң улуун эккел - дээр.
Эң улуг эргээн бээрге, Чилбиге-кадай эң улуг эргээн соруп баштаар, соруп-соруп чоруй баар.
Онуун күнден-күнче ол бичии кыстың эргектерин эмип келир. Ынчаарга, демги кыс күнден күнче эът-ханы соглуп, арып-доруп, баксырап баштаар.
Ынчаарга олар:
- Сен чүге күнден күнче арып, баксырап аарып тур сен, канчап тур сен?- дээн.
- Чок, аарваан мен.
Демги Чилбиге-кадай ынчаар чугаалаар:
- Сен агаларыңга бо дугайында чугаалаар болсуңза, сени сыырып каар мен, сени чок кылып каар мен - дээн.
Ынчаарга, уруг корткаш, чугаалавайн турар. Ынчап чугаалавайн турарга, агалары сүмележип, чаштыыртан бир чүве кээп турар шежил дээш, онуун дуңмазындан катап-катап аайтырып турарга, дуңмазы аайтып чугаалап бээр.
- Че, мен мындыг бир кижиге күнде эргектерим сордуруп турар, онуун мен мындыг болуп турар кижи мен.
- Че, ынчаарга ол Чилбиге-кадай-дыр, сен мурнуу чүктен көс алган-дыр сен – дээр.
- Ойт, ийе, мен мурнуу чүктен көс алган мен - дээр.
- Че, ол буруу болган-дыр.
Онуун үш алышкы, бирээзи черге кажык болуп хуулуп чыдып алган. Бирээзи бора-көкпеш бооп, дүндүк кырынга ора каапкан, бирээзи ары бооп хуулуп алган, өгнүң шавык талазынга, эргин бажынга кээп чыдып ап-тыр.
Онуун Чилбиге-кадай чедип келген. Чилбиге-кадай чедип келгеш:
- Ам арткан чаңгыс эргээң эккел. Агаларың чок бе? – дээн.
Онуун чаңгыс эргээн соруп чыдарга, олар бир дем уу-биле халып ужуп келген. Халчып ужуп келгеш, Чилбиге-кадайның кулак-кудурук чүү-даа чок, хол-будундан үзе тыртып тудуп ап:
- Сени канчаар, кайыын келген сен, оон ам хылыш-селемези, ок-чазы-билен адар, өлүрер деп баарга, Чилбиге-кадай корткаш:
- Бо дуңмагарны мен ам дораан сыырыптар мен. Сыырыпкаш катап кузуптарымга ол ол-ла эрги мурун турган хевээр бооп, үнүп кээр – дээр.
- Шын бе? - дээр.
- Шын.
Ынчаар сордурупкаш, кузуптарга, ол-ла хевээр баштай ужуражып турган хевээр чараш-чаагай бооп үнүп кээр. Оон хол чогун сордурар, хол чогун сордурарга, холдуг бооп үнүп кээр, оон карак чогун сордурар, оон база катап карактыг бооп үнүп кээр, оон эң сөөлүнде Бөге-Сагаан-Тоолай оолду сордурар, оон сордуруп каарга, кустурар, кустурарга чүү-даа чок, чүү-даа үнмес боорга, Чилбиге-кадайны ора-чара кескеш, өлүргеш, ишти-хырнын шуптузун көөрге, чүү-даа чок болган. Бөге-Сагаан-Тоолай чок болган. Ынчаарга ыглажып-сыктажып, Чилбиге-кадайның бир чаңгыс эргээ кадып калган чыдарда, мында-даа чүү турар дээштиң ырадыр октапкан. Ырадыр октапкаштың, олуруп алгаш, ыглажып олуруп алган. Өөнге муңгарап, ам агавыс чок болду, ‘Чилбиге-кадай сыырыпты, ам канчап үндүрер бис, тывар бис’ дээн.
Ынчап кажыыдап олурарга, дүндүк кырынга бора-көпкеш куш ужуп кээп олурупкаш, бир чүве чугаалап, бодунуң салааларын хаайы-биле соктап ынчангылаан. Ынчаарга демгилериниң бажынга база сагыш хона берген. Бо чүнү чугаалай-дыр дээш, демги октапкан Чилбиге-кадайның салаазын эккеп чайып көөрге, Бөге-Сагаан-Тоолай ооң иштинде болган.
- Чаа, шуптувус арай деп кадык-четкил болдувус. Даман-даяавыс, хол-будувус, карак-кулаавыс четкил болду. Ам канчаар, ам бо дуңмавыска, чеже-даа чылдың күнезинин, кеп-севин, аң-меңин адып эккеп берип кааш, боттарывыс өштүг дайзыннарывысты чоктап чоруур бис - деп, мынчаар чугаалашкаш, дуңмазынга чеже-даа чылдың белеткелин дөгерип бергеш, боттары орук-суурга чиир чем дээжизин дөгерип алгаш, ча-согунун ап, аъдын мунуп алгаш чоруп каар.
Бөге-Сагаан-Тоолай демги баък сагыштыг ийи агазын чоктап чорупкан. Ол-ла чоруп, чоруп-ла, та чеже күн болган, та каш чыл болган чоруп орган.
Бир черге чедип келзе, чер-делегейни шыпкан көвей мал болган. Ол малдың кадарчызынга таварышкаш:
- Че, кымның малыл, кымның сүрүү боорул бо мал? - дээрге,
Ол мал кадарып чоруур кижи:
- Бөге-Сагаан-Тоолай деп оолдуң малы турган. Ам ол агаларының малы болган – дээн.
- Оо! – дээш, оон ол черинен чоруп оргаш, Бөге-Сагаан-Тоолай боду багай-самдар кептиг оол бооп хуулуп алгаш, оол бодунуң мунуп чораан аъдын таагылыг багай чаваа кылдыр хуулдуруп алгаш, аалдарны өрү-куду кезип чоруп каан. Келзе-келзе, аалдарның өргээзинде аъттар баглап каан турган. Аъттарның чанынга таагылыг чаваазын баглаар дээрге, аъттары кээп ызырып ынчап турарга: ‘Бо канчап мал көрбээн малдарыл, дөмей-ле малды хап-чип турар, канчап хонар бис маңгаа’ дээш аъдын бош салып каан. Боду чедип келгеш, бодунуң багай ча-согунун улуг агазының өөнүң кырынга эккеп каарга, өг бир ийинче ужуп каар чазар болган. Оон өгге кирип кээрге, олар кым-даа танываан.
- Багай самдар тоннуг оол кирип келди шейил, ында паштың аксында бок-сак чемниң калганын холга тутсуп бергилегер! - дээр.
Чаа, ынчаарга оол чугаалаан. Ынчан ол кадарчыдан база дыңнаан сөзү бар иргин. Ол агалары улуг найр чарлап, улуг оюн-тоглаа кылыр, наадым кылыр деп мындыг турган.
- Чаа, силерниң улуг наадымыгарга, оюнугарга киржийн – дидим. Үш улуг оюнугарның күреш-бөгези, аъды болгаш ча адар чечен-мергенин көржүр, ол оюннарга киржийн дидим – дээрге:
- Оо, че, шыдаар болза, киржир сен - дээр.
Ынчангаштың ол-ла хуулупкан кевээр ында турар. Оон ол келген улус каш-даа күн чүве ынаар наадымны баштаан. Оон ол наадымны баштааш, бир дугаарында аът чарыжы болурга, Бөге-Сагаан-Тоолай ол бодунуң багай таагылыг чаваазын муңгаш, чоруп каан. Оон ол аът чарыжынга киржир. Ынчаарга, Бөге-Сагаан-Тоолайның кел чораан оруктарынга бичии агазының белеткеп каан, эки аъттар келир болза, ол аъттарны хораннап каар Маңгыс деп чүвени ачылап алган турган. Ол Маңгыс дээрге ындыг, шуптузун чип шыдаар. Ол ынчалдыр-ла, дем үш хаанның аъттарындан өске аъттар келирге, хораннап каар мындыг. Өске кижилерниң аъттарын орукка дозуп алгаш чип турар. Ынчаарга, ол бүгүнү Бөге-Сагаан-Тоолай боду билгеш, аът чарыжы куду чоруп олургаш, чаваазынга ийи шуудай элезин деңнеп алыр. Ийи шуудай элезин деңнеп алгаш, мынчап чугаалашкан:
- Аътты каш чылдың черинден салыр бис? – деп чугаа болган.
- Ынчаарга ийи агазы тургаш, алдан чылдың черинен салыр бис. Ынчаарга, Бөге-Сагаан-Тоолай ол улуг хааннар, беглер оолдарының оюну дээр.
- Оон ырак черден аъдывыс чарыштырар бис бе? - дээрге,
- Сен багай, таагылыг чавааң бодуң мунуп ал, ол алдан чылдың черинге шыдажыр сен бе, шыдашпас-тыр сен ийин – дээрге:
- Че, ындыг-ла болсун – дээр.
Оон аъттарын челзип, Бөге-Сагаан-Тоолай боду аъдын муңгаш, чоруп каар. Чорааш, аътты салыр черден үндүргеш, шала чер ортузунга чоруп олурарга, демги Маңгыс таваршыр. Ол Маңгыстың чаштынып олурар дагның кырындан шурадып эртерге, ийи шоодайда элезинни чара кезипкеш, демги кедеп олурган Маңгыстың караанче чажыптар. Ол чүнү-даа көрүп албас олуруп каар. Онуун Бөге-Сагаан-Тоолай бир мөөрейни алыр.
Ийи агазының күрежирге аттыг-шолалыг, эки-эрес бөгелерин шуптузун октааш, база ийи дугаар мөөрейни алыр. Үш дугаар мөөрей болурда, ам ча-согун-биле ыракта чүвени адар, ол чүү-даа болур. Ону адар мындыг ужурлуг турган. Ону алды айның черинен адар бис - деп мынчап турар.
Улуг хаан, улуг агазы баштап орарга, орукта улуг ыяш оваалап чыып каан турар. Тейниң ортузундан чире аткаш, дээп тур.
Онуун ол бичии агазы огун салырга, огу бетинде чыып каан ыяшты өрттеткеш, тейни чире каккаш, огу дүжүп каар. Бөге-Сагаан-Тоолай огун салырга, ыяшты өрттеткеш, тейни чире аткаш, ындында турган ол адып турар чүвезин чүү-даа чок кылдыр чаштады адып каан. Ынчангаш үш дугаар мөөрейни база Бөге-Сагаан-Тоолай, таагылыг чаваалыг оол алды дээрге, олар орта база хорадаар.
Эр кижиниң үш оюнун алыр, сен чүү кайыын, кымның оглу сен? – дээр.
- Че, ындыг болса, мен катап адып көргүзүп берейн. Дүү Дээдистиң дүвүнде чоруун кушту көрүп тур силер бе?
Олар көрбес.
- Чүү куш аайтып тур сен, алдын делекейниң күнүн дүжүр адып кааптың – дээр.
Чазын киржээш, мынчалдыр долганып келирге, боду болуп хуулуй бээр.
- Шаандагы Бөге-Сагаан-Тоолай оолду танып-тур силер бе? Өжүм алыр дээш келдим – дээш, шуптузун чазы-билен аткаш, катап дуңмазынга келирге, демгилери шупту база өжүн алгаш, чедип келген турар. Олар шупту чыргап чоруй баар иргин.
