Эртегиде, буруңгуда бир шагда, Болбас-Бора өвген деп чоруп тур оо. Болбас-Бора өвгенниң өөнүң кыдыында бора дөңү бар иргин. Бора дөңнүң кыдыында бора оваакай өө бар иргин. Чалаң-хара хою бар иргин. Ужар-Бора бир аъды бар иргин. Ушпас-Бора бир аъды бар иргин. Унуун Алдай-Дээдисти чалбарып дагыыр дизе, чалаң-хара хоюн сойгаш дагыыры бир берге иргин. Ак хой болса деп бодап чоруп-тур иргин.
Бир күн кылаң-хара тогдузу оолдап тур. Оолдар орта Ушпас-Бора аъдын мунуп алгаш, кыдыынга барып көрүп олурса, туң-ак хураан үнүп-тур. Туң-ак хураан үнер орта, амдыыгыга өөрүп, Алдай - Дээдисти мооң-билен дагыыр тур мен деп бодап, Хураанның аксы-хаайын сы тудуп, иезинге чылгадып кааш, хоюн чандырып чоруй барып-тур. Хоюн чандырып алгаш келсе, Хара-Кускун дескинип турар. Шаап олуруп келсе, дескинип турган Кускун амдыыгы ак хураанның караан деже каккаш, чип-каап тур.
Онуун амдыыгы кончуг ашкыяк хорадап, хоюн өдээнге эккеп кааш, кончуг Кускун сени көрүп-тур, сээң карааңны мен чукшууйн дээш, Ужар-Бора аъдын мунуп алгаш, Кускуннуң артынан ойлаткаш, Дээдиске ужуп чораан Кускунну тудуп алгаш, ийи караан чукшууштан салыптып-тур.Кускун дээдис хаанынга барып айтып тур.
Дээдистиң хааны ажынып:
- Мээң Кускунумнуң караан чукшуур, бо чүү деп кончуг хоранныг чүве болду – дээрге, Кускун:
- Болбас-Бора өвгенниң хара хоюнан ак хураан үнерге, ооң караан уштуп чииримге, мээң соомнан Ужар-Бора аъдын мунуп алгаш, сүрүп келгеш, мээң караамны чукшуп кагды – деп-тур.
- Ол чүү хоранныг өвген болур – дээш, Дээдистиң хааны ийи Эжей салып-тур.
- Силер ийи ол Ужар-Бора аъдын чиггеш кел – деп-тир.
Ийи Эжей келирин Болбас-Бора-өвген билип кааштың, Ужар-Бора аъдын бора оваакайынга киирип баглап алгаш, Ушпас-Бора аъдын оваакайның кыдыынга аргамчып каап тур.
Унуун дүне ийи Эжей келгештиң, Ушпас-Бора аъдын чиггеш чоруй барып-тур. Унуун амдыыгы өвген даң-билен туруп келирге, Ушпас-Бора аъдын чип каан турар.
- Бо чүүден хоранныг чүвел – дээш, Ужар-Бора аъдын мунуп алгаш, ийи Эжейни барып тудуп алгаш, кежин дедир сойгаштың, хаайы орта халаңнаткаштың салыптап-тур. Ийи Эжей Дээдистиң хаанынга баргаш:
- Бора өвген бисти ойладып келгеш, кеживисти мынчап халаңнадып кагды – деп аайтып-тур.
Унуун Дээдистиң хааны ажынгаштың:
- Ол чүүден хоранныг ашкыяк болур, ону сен ниргииш кел – деп Улузунга аайтып-тур. Ону Болбас-Бора өвген билип кааштың, амдыыгы бора оваакайын болчаглыг бора дөңнүң кырынга тип кааштың, бир тонун кижи кептиг хоютку кылдыр тургузуп кааш, аъды, боду, хою төзү бир черге чаштып чоруй барган иргин.
Унуун Дээдис бүргеп:
- Аянгы, цагилгаан, ок дүжүр – деп, демги Улуга ынчап аайтыр иргин.
Ынчап турарга, улуг Алдай огу дүжүп, цагилгаан тыртып, демги Болбас-Бора өвгенниң идик-кевин түк чок кылгаш, демги бора оваакайын түк чок кылгаш, демги бора дөңнү ак чер кылдыр дүшкеш, унуун ынчангаш Дээдис аязып чоруй барып тур иргин.
Болбас-Бора өвген каш хоюн сүрүп алгаш келгеш, оваакайын кээп көрсе, түк чок шөл бооп калган чыдар. Онуун амдыыгы өвген:
- Бо чүүден хоранныг Улу болур. Улуну мен барып селемемнен одура хап каайн – дээш, Ужар-Бора аъдын мунуп алгаш, Улуну сүрүп тургаш, селемези-билен Улунуң кудуруун одура хап каап-тур иргин. Кудурук чок Улу Алдайның ээзи хаанга арай хирей барып:
- Болбас-Бора өвген Ужар-Бора аъды-билен ужуп келгеш, улуг селеме-билен кудуруумну одура хап кагды – деп, арей-кирей деп барып Хаанга аайтып тур.
- Ол чүү хоранныг өвгенил, черле мен бодум барып харгыжып көрбес болса болбас иргин. Чүү кончуг өвгенил, Кускунумнуң караан чукшууш, Эжейимниң кежин сойгаш, хаайынга халаннаткаш, Улумнуң кудуруун одура хап каапты. Бо бир улуг дайсын болду – дээш Болбас-Бора өвген хой кадарып чоруур орта, Хаан Дээдистен дүжүп келгеш:
- Сен кым сен? Ужар-Бора аъттыг, Ушпас-Бора аъттыг, болчаглыг бора дөңнүг, Болбас-Бора өвген деп сен бе? – деп-тур.
- Мен, мен – деп тур.
- Сен бо кандыг аайлыг кижи сен? Кускунумну чорудуптарымга, ийи караан чукшууш салып-тур сен, чүү өжүң барыл дээрге, мен Алдай-Хурмустуну дагыыр дээш, чеже чыл чалаң кылаң-хара хойлуг турган ийик мен. Ак хураан үнерге, өөрүп Алдай-Хурмустунуң саптыын дагыыйн деп, хоюм чандырып чоруур арамда, Кускун келгеш, ак хураанымның ийи караан чукшууш чип каарга, ажыым келгеш, Ужар-Бора аъдымны мунуп алгаш, ол Кускуннуң ийи караан чукшуунум шын – деп-тур.
- Оо, ынчалса сээнии чөп иргин – дээш, ону чөп кылып сен.
- Ындыг болса, сен мээң ийи Эжейимниң кежин сойгаш, хаайынга илгеш чорудуптар чүү кижи сен? – деп тур.
- Хурмустунуң хааны мээң Ужар-Бора аъдымны чип кел дээн болбааза, Ушпас-Бора аъдымны чи деп аайткан эмес. Даң-билен туруп кээримге, Ушпас-Бора аъдымны чип каап тур. Унуун ажыым келгеш, Ужар-Бора аъдымны мунуп алгаш, ийи Эжейниң кежин сойгаш, хаайынга илип кааным шын – деп-тур.
- Оо, сээң Ужар-Бора аъдыңны эмес, Ушпас-Бора аъдыңны чип каан соонда, ынчанбаанда, мен Ужар-Бора аътты чи – деп чоруткан ийик мен, ындыг болса, сээнии чөп иргин.
- Че, ындыг болса, Болбас-Бора өвгенни оваакай-билен бодун ниргииш кел дээним кай. Сен ол Улумнуң кудуруун чүге үзе хап кагдың? – дээр орта:
- Сээң ол Улуң келгеш, мени ниргивейн, бора дөңүмнү, бора оваакайымны ниргииш чоруй баарда, ажыым келгеш, Ужар-Бора аъдымны мунуп алгаш, сүрүп баргаш, кудуруун одура какканым шын – деп-тур.
- Оо, ынчалса сээнии шын иргин. Сени ниргивейн, бора дөңүңнү, оваакайыңны ниргип каан турбаан ба, сен улуг кончуг ак сагыштыг кижи иргин сен. Хара хоюңнан ак хурааннар үнер болсун, амыр-шөлээн чурттап чор. Сен езулуг Болбас-Бора өвген иргин сен деп тур. Болбас-Бора өвгенниң хоюнан сөөлүнде көвей ак хурааннар үнүп, хамык чүвени ялып, Алдай-Дээдизин дагып, амыр чаагай чыргап тур оо.
