Ол шагдан бээр ам дөрт ада үези эрткен. Шом-Шум, Улуг-Уру деп черлерге Борбак-Сат, Кара-Чода деп чок дээн эрес кайгал эрлер чурттап турган чүве-дир. Ээн, кадыр-кашпал черлер боорга, аңаа кижи-даа чурттавайн турган. Байлак болгаш хостуг-шөлээн оран боорга, ол ийи эр аңаа турлагжып, боттарының эрес кайгалынга, мөге-шыыраанга менээргенип, тамчык-шөлээн чурттап туруп-турлар.
Тыва чурту ынчан кыдат чазак чагыргага турган чүве-дир,
― Чүү ындыг чагырга чок чүвелер Уруда барып тамчыктанып турар чүвел. Олардан барып үндүрүгден хавырып эккелиңер — дээш, кыдат ноян үш хаазын ынаар чоруткан чүве-дир.
Yш өөлет, алды хаа келирге, Борбак-Сат, Кара-Чода халышкылар хаайынга-даа какпайн харыылааннар:
― Бис бодувустуң оран чуртувустуң байлаа-биле амыдырап ажылдап турар улус бис, кыдат ноянга чүү дээш өлүк-дииңивис
бээр улус бис, харын дүрген амы-тынныг анаа чана берип көрүңер — деп-тирлер.
Бээжинниң нояны шак оон хорадааш, ол дургуннарны тудуп-баглап эккелиңер дээш, дараазында үжен шериг аът- карып чоруткан.
Ол аразында Борбак-Сат биле Кара-Чодага «көрдүңер бе, кичээнгейлиг туруңар, өөлет шериглер-даа барды-ла» деп, оларның Хемчик чурттуг өңнүктери дыңнадып каан.
Кара-Чода деп акызы тургаш:
― Сен Шанчыг-Аксынга барып кеде, оол — дээш, дуңмазын ча, согун-биле чепсеглээш чорудупкан.
Борбак-Сат дуңмазы Хемчик кызаазының Шивээден аът- тангаш, Шанчыг-Аксының Мойналык деп черге хап келирге, үжен өөлет шериг дүү-ле чоокшулап чоруп олуруп-тур.
Шериглерниң баштыңы өөлет Бээжин ноянның чарлыын Борбак-Сатка ырактан кыйгырып дамчыткан.
― Хош-тур! Бисче халдаар болзуңарза, бажыңардан азар силер!— деп, Борбак-Сат серт дивейн харыылаан.
Өөлет шериглер шаап халдап эгелээн. Борбак-Сат бир-ле чүве бодай тыртып алган. Дескен кижи бооп Чарык-Аксынче каккаш чыдыпкан. Өөлет шериглер ооң соондан алгы-кышкылыг, ча-согуннар-биле аткаш, сүргеш, чорупкан. Согуннар эрниң кыры-биле сыгыржып эртип-ле турган. Борбак-Сат дайзыннарның ушкан согуннарын эзеңгизиниң таваа-биле дозуп кайтыктырып чорааш, Шивээге чеде халдып келген. Эр-даа чүү боор, аъдындан дүже халааш, ажытталып алы, Чарык- Аксынга келген өөлеттерни чуулдур адып-ла орган. Эвээш шериг арткаш, ам дезипкен. Адак сөөлгү өөлетти адарга, согуну ооң эзеринге кадалы берип-тир. Ындыг хөй өөлет анаа сөөгүн салган боорга, ол черни Өөлеттиг-Чарык деп адаан чүве-дир. Кара-Чода, Борбак-Сат халышкылар ол орта база-ла алдырбайн барып-тырлар.
Улуг-Уруда Шивээлиг деп чер — Кара-Чода алышкылар- ның турлаа ол. Ооң чоогунда алды-киш, сыын-мыйгак, буур- булан, те-чуңма дээш кандыг аң чок дээр! Ында Кара-Чода кую деп куй-даа бар. Ооң иштинде бажын сүвүртүп каан сыра бар. Кара-Чоданың аң эъди шиштеп чип турган шижи ол дээр. Тос-таңма паш-даа бузундузу бар. Кулаш хире согуннар-даа чыткылаар. Эдилеп чораан эт-севин бодап көөрге, Кара-Чода алышкылар кайгамчык-ла узун, шыырак болгу дег. Кара-Чода сын кырынга турарга, чодазының дүгү хадып турар кижи турган. Дайзыннар-биле тулчу бергенде, өөрү көөрге үңгеп бар чорда дүккүр чодазы карара берген бар чыдар кижи дижир. Ынчангаш чогум ады Улуг-Сат деп кижини ооң өөрү Кара- Чода деп шолалаан чүве дээр.
Кыс-Халыыр
