Шаанда Чөөн Саянны ажыр Иркутск хоорайже мал сүрүп чорудар улуг орук турган дээр. Ол орук амгы үеде дуглалып, аргыжылдан шуут уттундурган, ыяш-даш, оът-сиген дуглай берген.
Ол орук турар шагда Каа-Хем салчактарының бир ырак аалга куш чугаазы дыңнаар бичии уруг турган-дыр. Ол бичиизинде өг даштынга үнгеш, куштар алгы-үнүн дыңнап тура хүнзээр турган. Беш-алды хар чеде бергеш, куштар чүү деп аразында чугаалашканын билип чугаалаар апарган.
Бир катап өг чанынга хөй саасканнар шуугажы бергеннер. Бичии уруг ону дыңнааш, авазынга кээп чугаалап-тыр.
– «Удавас хөй шары сүрген улус бистиң аалывыска кээп шары соп чип, хонуп эртер дидир» – дээн.
Шынап-ла, удаваанда орус чурту киирер хөй шары сүрген ашактар аалга келгеннер. Оларның сүрген шарызының бирээзи ос-озаң черге будун сып алган, арай боорда келген улус бооп-тур.
База бир катап ол өгнүң кыры-биле тайганың кара кускуннары алгыржып, аразында аас былаажып эрткеннер.
Бичии уруг өөнче кире халааш:
– «Аа, авай, бистиң хоювуска бөрүлер кирип, кырар-дыр» деп, кускуннар чугаалажыр чүве-дир, канчаар бис, авай? – дээрге, авазы тургаш: – Бак аастыг кулугур, калчаарава сен – деп кончуп каапкан.
Шынап-ла, аалдың кодан хоюнга бөрүлер киргеш, элээн кашты кырып каапкан.
Уругнуң куштар чугаазы дыңнап билирин авазы бир шавыраачы кезимел ламага хомудаан.
Лама шо каап, судур ажып көргештиң чугаалаан:
– Бо-даа өзүп кээр болза, бир-ле бак чүвени үүлгедир уруг-дур, ону эрте дээре бир ужурун тыппас болза, хоржок – деп, лама ынчанган.
Уругнуң төрээн иези чок, соңгу иези чүве-дир. Ооң соонда соңгу ие уругга аъш-чем бербестеп, ала караа-биле көрбестеп эгелээн. Бичии уруг аарып-баксырап, аарааш, удавайн өлүп калган дээр чүве…
