Шаг шаанда кончуг мөге бир эр чораан чүве-дир. Чоруп- чоруп кээр орта, бир ак өг көстүп турган. Аштаан, суксаан кончуг амытаның кедээр дагга барып, хайгаарап көрүп чыдып-тыр. Ол-ла көрүп чыдарга, кудуктуг өг болган. Кудуктан чылгы суггарар-даа кижи, өгден үнер-кирер-даа кижи чаңгыс кыс-ла кижи бооп-тур. Кайгал чүвең чүү боор, чылгыны хуңаап алыр-дыр дээш, чылгы суггарып турган уругнуң чанынга келгеш, уругнуң оң билээнден алган. Күжүр уруг шелерге, эриң эстей бер часкан. Эрниң оң талакы билээнден алгаш тыртарга, холунуң кежи сывырлы берген. Ыяткан эр дедир-ле даанче халдып үнгеш, холун үрүп-чайып чыда хонган.
Даң бажында чедип кээп, өгге кире берип-тир. Ак баштыг ашак, кадай олурган.
Мендилежирге, ашак олургаш:
― Уруумнуң холундан бир кижи холун ушта сога берип- тир, кым боор ол, база мөге-ле кижи болган боор — деп, ашак элдээртип олурган. Эр-даа ыядып-ла калган.
Ынчап олурда демги уруг кирип келген:
― Ындыг болза, ачай, дүүнгү кижи бо-ла болгай — деп-тир.
― Оо богда, кончуг мөге күдээм-дир!—деп, ашак мынчанган. Эр-даа ыядып, арта аткаар союп олурган. Yнер-даа арга чок.
― Кайыңар-даа кончуг мөге улус-тур силер, тааржыр болзуңарза, ажыл-амыдыралдан тудуп чурттап көрүңер, уругларым — деп, ашак чугаалап олуруп-тур.
Уруг-даа, оол-даа чөпшээрешкеннер. Өг тиккеш, чурттап эгелээннер.
Бир-ле хүн кадайы:
― Сен ырак чоруп шыдаар сен бе?— деп-тир.
― Шыдавас боор бе, муңгаранчыг кайгал чүве мен боор мен — деп, эр сөглеп орган.
Шары соккаш, эъдин хеңмелеп ап-тырлар.
Та чеже үе иштинде чоруп келгеннер, эрниң бүгү шыңганнары шылба-ла апарып-тыр:
― Мен-даа баксырай бердим — деп, эр кадайынга чу- гаалаан.
― Чоп мактандың ол болгай — дээш, эрниң өштүн, дөңмээн кадак-биле шарып берген.
Ол-ла ынчап чорааш, хөй чылгызын сүрүп алгаш, аалынга чанып кээп-тир.
Кадайы тургаш:
― Ча, сен-даа мээң-биле шыдашпас-тыр сен — дээш, демги ойладып эккелген чылгызындан бир бораны мундургаш, бир бораны четтиргеш, аал-чуртунче аъткарып чандырыпкан чүве-дир оо.
Кыс-Халыыр