Тере-Хөлдүң албаты чонун шаг шаанда Элчиген-Кулак деп хаан чагырып турган дээр. Кулаа эктинге халаңайнып олурар болгаш, чон караанга көзүлбес хаан-дыр. Бажын чүлүдер дээнде, албатыларының аразындан шевер дээн кижини хааларынга
эккелдирип алыр. Ооң элчиген кулактыг бажын чүлээн кижи хаанның тууйбу өргээзинден дедир амылыг чанмас турган. Бажын чүлээн кижи ооң чажыдын улуска сөглептер дээш, ону ол-ла черинге бажын кестирип кааптар хаан турган.
Бир-ле катап кырган иелиг багай өскүс оолга ол хаандан чарлык келген: «Хаанның таагызын чалаар «кежик» сеңээ онаашкан-дыр» деп мындыг болган.
― Хаанның дүжүмеди сени чүге кел дээн-дир, оглум?— деп, оолдуң кырган иези оон айтырган.
― Хаанның хоюг таагызын чаларатсын дээн чүве-дир, авай — деп, оглу чугаалап-тыр.
Иези оргаш:
― Кончуг-ла үүле-салым сенде таварышкан-дыр, оглум — деп ыглап-сыктап олура:—Ам канчаар, хаан чарлыындан эртер эвес, баар-ла бооп-тур сен ийин. Чүү-даа болза үш хонуктан бир арганы тываалы шүве — деп-тир.
Күжүр ие үш хонук иштинде ары чигири чыып ап-тыр.
Оглу хаанга баарда, иези мынча деп чагып-тыр:
― Хаанның бажын чүлүп турар араңда, бо чүвени чип тур, оглум. Чүге чемненип турар кижи сен дээрге, иемниң сүдүнден кылган чеми-дир ийин, мону чип алырымга, караамның көскүзү, холумнуң шевери дендей бээр кижи боор мендээр сен.
Оол-даа хаанның өргээзинге баргаш, ооң бажын чүлүп-ле эгелеп-тир. Кезек чүлээш-ле, бижек шалыыр аразында ол оол хойнундан ак кадакта бир чүве уштуп эккеп, амданнанып чип турар мындыг бооп-тур.
― Мындыг кончуг дакпыш өйде оон салдынмас, чүнү чип турар кижи боор сен?— деп, хаан айтыра бербес бе.
Өскүс оол ак кадакта ары чигирин хаанга сунган.
Хаан ону амзап көөр дээш алгаш, чип-чип:
— Хаа, кандыг кончуг амданныг чем боор, чүүден кылган чемил — деп айтырып олуруп-тур.
Оол тургаш:
― Хаан авыгай, силер мээң авамның аа сүдү-биле кылган чемим чидиңер. Ам мээң кады төрээн акым боор-дур силер, аа — деп-тир.
Ону дыңнааш, хаан олура:
― Ындыг болза мээң кулаамның дугайын кымга-даа чугаалавас сен, оол, бажывыс дүгүн ам аппарып чалавыт че — дээш, оолду салып чорудупкан-дыр.
Оол өөрүшкүлүг чанып кээп, сөөлзүредир:
― Хаанның дугайында сеңээ чугаалап бээйн бе? — деп авазындан айтырган.
Авазы олургаш:
— Хатчыл черге, боом черге чүгле өрге, күскээ чугаалап чор — деп каап-тыр.
Ооң соонда демги оол хаанның дугайын өрге, күскээ чугаалап-тыр. Хат хадыырга-ла, өрге, күске: «Элчиген-Кулак хаан, эктинде кулааң делбиңней-дир бе, эң-не чиңге бистиң үнүвүс анчыг-дыр бе?» — дижип турар апарып-тыр оо.
Ол хевээр хаан улуг кулаан улустан чажырбас апарган дээр чүве.
Кыс-Халыыр
