Хайдып Yгер-дааның өргээзинге бир аалчы келген чүвең иргин. Ноян алдын шаажаңынга арагазын куткаш, мынча деп чарлык болган:
― Yнүп баргаш, Алтайдыва өргүвүткеш кээйт, Орлан.
Орлан мындаагыларга аянныг дашка тудар чүве харын
кылдыр бодап, арагазын Алтайже өргүптер дээрге, алдын шаажаңы катай октаттынгаш бусту берип-тир. Ам канчаар, ол ноянның өргээзинге куруг кирип келген.
― Шаажаңың кайыл, Орлан?— деп, ноян айтырган,
Орлан:
― Силер өргүвүт дээриңерге, арагазы-биле кады өргүптүм- не — деп өчээн.
― Арагазын чажывыт диведим бе, шаажаңың барып эккел! — деп, ноян көксенип каан.
― Оранче өргүпкен чүвени эккээримге, оран килеңней бербес ирги бе, нояным?— дээн.
― Ыыттавайн барып эккел дидир мен!—дээш, ноян ону үндүр ойладыпкан.
Орлан шаажаңын барып көөрге, чүү-даа чок буступ калган боорга база катап куруг кирип келген.
― Шаажаңың кайыл?— деп, ноян айтырган.
― Оран ээзи арагазын ишкеш, ноянның бай-шыырааның демдээ кылдыр аяан буза октапкан чыдыр ийин, нояным — дээн.
Ноян Орланче хыйыртап, эрнин ызыртынгаш, аалчыже көрүп арай хүлүмзүрүп каан.
Аалчы-даа чүзү боор, Орланның харыызының чеченин иштинде магадап, арагазын ижип, чугаа-сооду үне берген хөөреп олуруп-тур эвеспе.
Ынчап чоруй Орлан чугаалап үнген иргин.
― Улуг бай, буянныг улус-даа магалыг-ла боор чүве-дирем, ыдының ээрери безин онзагай деңер даан!
Ноян олургаш:
― Мээң ыдымның ээрери кандыг-дыр ынчаш, оол?—деп, хөрээ улам бедип, шырайы чымчап айтырып-тыр эвеспе:
― «Хөң-хөң» дээр-ле чүве-дир, нояным.
― Сээң ыдың үнү кандыгыл, оол?
― «Хаң-хаң» дээр-ле болгай, нояным.
― Уваа, элдептиин але, оол, бай кижиниң ыды «хөң-хөң» дээр, ядыы улустун ыды «хаң-хаң» кылдыр ээрер — деп, ноян шынап-ла чиктигзинип, өөрбүшаан, ээрип олуруп-тур эвеспе.
Аалчы-даа ам кээп эскерип, ооң мурнунда Орлан ноянны ыткылаштыр ээртиптер кижи мен, ээртир байтыгай ыт өдээ-биле «эмнептер» мен дээрге, пат-ла бүзүревейн, чула маргышканын сактып кээп-тир оо.
Орланның чырыы безин чырташ дивейн үргүлчүлеп хөөреп олурган:
― Улуг, кудукту хуулгаан улус база магалыг-ла чүве-дир, нояным. Чоокта чаа бажым аарааш чорта бер чазып турдум. Олуртунмас-даа, чыттынмас-даа. Нарын Шулууту башкы каш туң эм хайырлаан, оон бир туң боралдыр өңнүг таңны четтирипкеш, дораан-на карак чырып келдим, нояным.
― Каям, оол, амданы кандыг чүвел, ооңнуң?
Орлан курунда бооп алганы «дем-бирекейни» ийи холдап сунарга, ноян аас деп көргеш:
― Амданының чиктиин але, оол, бо-даа күчүлүг эм болбаажа!— деп, чалбарып олурган иргин.
Хажыызындан көрүп орган аалчы Хайдыпка Орланның өжээнин кайгап харап, каткызы кээп, тынып чадап орган чүвең иргин.
Орлан биче бооп чоруй:
― Кайы хире оорлап билир силер, нояным? — деп айтырып-тыр:
― Сен кайы хире оорлап билир сен ынчаш, оол?— деп удур айтырган.
― Чүгээр билир-ле кижи мен, нояным.
― Ындыг болза бо дүне мээң Калчан-Шилгимни оорлап көрем. Шыдапсыңза, шаңналын алыр сен.
Орлан ындыг-дыр дээш, чана берген.
Ноян аъдын ийи дүжүметке ээлчештирип кадартып каан.
Демги дүжүметтерниң бирээзи эжин солуп чоруй баар аразында, Орлан ноянның өргээзинче кире халааш, чиңзелиг бөрттү апкаш, үне берген.
Аът кадарган дүжүмет ийи паш тигим хире бооп чорда, аптарада көгээржикти сактып, эжиниң келирин манап, четтикпейн-не олурган. Дүн ортузу хире чорда, чанынга кижи кылаштап келген, дээр-актап көөрге, халаза чогуур дүжүмеди бо болган. Ооң үр болганынга хорадааш, ыыт-дааш-даа чок химирени аарак өгже базыпкан. Күжүр Орлан чүзү боор, Калчан- Шилгини аргамчы дурту хире чедип үндүре бергеш, мунупкаш, кезек чортуп чоруй сыылады челзип чана берген.
Эртен ол аалга ноянның аъдын мунуп алган Орлан бо челзип келген.
Ноян ыыттаар чүве тыппайн, арга чадаарда:
― Моон соңгаар менден-не оорланмайн чор, оол — дээш аазаан шаңналын уштуп берген дижир.
Кыс-Халыыр