Биеэде Сарыглар деп аңчы кижи «Чаа, чеже-ле адыг-хайыракан ышкаш, арга-сын иштинге ижээп, аң-мең-биле амыдыраар боор» дээш, иштиктеп Алаш-Аксынга келгеш, чер
ажылы-биле амыдыраар, боду ышкаш ядыы-мөчүт эш-өөрү-биле демнежип туруп, Алаштан буга үндүр казып эгелеп-тир.
Ол шагда тыва кижи демир-деске четчир чораан эвес, багай-согай балды-сүге-биле ийи чыл иштинде буга шаптылаан — чүве чогувас, хол-буду хаварып калган. Сарыглар ам канчаарыл деп боданып туруп-тур. Күс дүжүп кээрге, аңчы дөстүнмейн, тайга-таңдызынче саагалчааш, база-ла Хан-Дээр, Доостуг кайы сен дээш соңгаар аңнап ажыпкан. Алтай-таңды хайырлавас эвес, аңчы Сарыглар албас эвес, алды-кижин кыштадыр үгбелеп ап кээп-тир. Ам чүү боор, күжүр Сарыглар тайга артында Арбайты деп черде таныш-көрүжү орустардан барааннап алыр дээш базып ашкан.
Сарыглар чеде бээрге биеэгизи дег чүве кайда боор, чиң- бараанныг чиижең садыгжылар, байлар шагда чок, ядыы тараачыннарның дең эргелиг төрези нептерээн турар болган, Хакасияның карак четпес шынааларында далай дег алдын-сарыг чаагай тараа-ла чалгып, шиигейнип турар мындыг!
Күжүр Сарыглар чүктеп чораан өлүк-дииңин ол орта демир андазыннар баштарынга, кускун-хаайларга кедиргилеп алгаш, ээп чанып кээп-тир.
Аңчы эш-өөрүнге:
— Ам оран-таңды кезип, аң-мен, истеп, тарап-быдарап чорбайн, тараа тарып чип, демниг чер ажылындан кылып көрээлиңер, эш-өөр — дээш, демги эккелген чүү-хөөзүн оларынга үлегилеп берип-тир.
Ыяш андазынның чер чарар бажынга демир андазын бажын кедириптерге, ам хайнак-андазын деп чаа хевирниң ындазында шору чепсээ болган чүве-дир.
Орус, хакас өңнүктеринден эккелген кускун-хаай, демир-хүүрек херекселдери-биле кезек сарыгларлар Алаш бугазын каскаш, байлардан шары ачылап, тараа тарааш, кайгамчык-даа байлак дүжүт алган дээр.
Хемчиктиң Ажык-Карак байга кочуладып-шооттуруп чораан Адаканның салгакчылары кезек Сарыглар күш-ажылы-биле ынчалдыр Хемчиктиң тараажылары болуп алдаржаан дээр.
Кыс-Халыыр
