Шаанда Мөген-Бүренге чаңгыс чер чурттуг оол, кысты ада-иелери сатчып, албадап туруп өглеп каан чүве-дир. Аныяк назынның ынакшылы ийи аңгы болгаш уруглары хоржок болган. Ындыг боорга, оларның ада-иелери аразында алчып-беришкенин төлежиринден каража бодааш, херек ийи дең болганда, ийи уругну хөл ортузунда дагга аппарып шөлүп каар-дыр деп сүмележип ап-тырлар. Аңаа куштан башка чүве баар эвес, аңаа тура, эптежи-ле бергейлер дээш, оол биле кысты он шаа өшкү-биле салга олурткаш, Хиндиктиг-Хөлдүң ортузунда дагга кежирип каап-тыр. Оон ол уруглар мүн-не чаңгыс черге багай бөдейлиг, чугаа-соот-даа чок, каш өшкүзүн саап ижип, чурттап турганнар.
Бир-ле хүн күстүң ортаа айы чоокшулап орда, уруг чуртун сактып келгеш, багай бөдей өөнүң алажызын, дөжээниң калбак ыяжын сал кылып эгелеп-тир. Каш өшкүзүн кадарып чораан оол ооң бараанын көрүп кааш чедип кээп-тир.
— Сен та канчаар кижи сен, мен-даа чоруттум-на. Бо дагга кадып-сарлып өлүрүнүң бо хире хилинчек-човалаңны көрүп чоруурунуң орнунга, бо хөлдү кежип чыткаш, өлү-даа берзе чүү деп, хем келдейип, чон чолдая бээр эвес — деп, уруг чугаалаан.
Оол улуг тынгаш:
— Шынап-ла, ындыг ыйнаан харын, мен база чоруур мен — дээш, салды кылчып эгелээн.
Уруг бодап турарга, каш өшкүзү, дерт сырыны37 чадырының орнунда чыдып калган мындыг бооп-тур.
Уруг тургаш:
— Каш өшкүвүстү канчаар бис, дөрт сырынывысты канчаар бис?— дээн.Оол тургаш:
― Каш өшкүнү канчаар, борта тургай-ла!—деп-тир.
― Дөрт сырынывысты канчаар бис?— деп, уруг чугаалаан.
Оол кезек боданып тура:
― Ооң херээ чүү деп, кожуп каан пөс эскии каяа-даа чыткай-ла — дээн.
Кыс тургаш:
― Тенээңни, бистиң кандыг-чүү-даа болза ада-ие улузувустуң алгап-йөрээп берген ээрен-дөзүн чер-черинге октаптарывыска кайын боор, ап алыыл — дээн.
Ынчангаш дөрт сырынын ап алгаш, чоруур деп турда, каш өшкүзү өдекке кирип келген.
Оол тургаш:
― Кижи та өлүр, та дирлир чүве, өшкүвүстүң бирээзин өлүрүп чиилем, эртен-даа чораай-ла бис — деп-тир.
Уруг тургаш:
― Ол чүү дээриң ол, улуг далай кежер деп тургаш, ак сүдүн ижип орган малын өлүре бээрге херек кайын бүдер, ооң орнунга саггаш, сүдүн хайындырып ижээл, артканын ап алыр бис — дээн.
Оол улуг тынгаш:
― Бис ийи бир эвес хөлче дүже берзивиссе, кым-даа көрбес: сээң хилиң дег кара чажың та кайнаар саглаңайндыр агар, мээң күске кудуруу ышкаш содугур кара кежегем та кайнаар содуңнады агар, өлүм оруунда улус-тур бис ийин харын — дээш, ыглап бадырыпкан.
Ынчаар орта уругнуң ишти-хөңнү баксырааш, база ыглапкан дээр чүве.
Оол тургаш:
― Канчаарга-даа бо чырык өртемчей кырынга бир черге чурттаар салым бисте чок болганда, хамаан эвес, өлзе, ол-ла; дирилзе, ол-ла, чоруптаал!—деп чугаалаан.
Уруг өшкүзүн саггаш, сүдүн хайындырып олурда, күзүн чанарынга белеткенген янзы-бүрү өөр куштар хөлдүң кыры-кыдыы чок хонупкан, үн алчып алгыржып туруп турлар. Оол, кыс ону көрүп, сүдүн ижип, бууккан иштин-хөңнүн чугаалажып олурда-ла, күскү хүн ажа берген.
Уруг олургаш:
― Кежээ апарган-дыр, ам канчаар бис? — дээн.
Оол олургаш:
― Эртен-даа чораай-ла бис, өлү-даа бээрин канчап билир — чаңгыс-даа хүн хөөрежип алза, эки ыйнаан — дээн.
Ынчангаштың иелээ ырлажып олура хонганнар.
Эртенинде чоруур деп тургаш, оол чугаалап-тыр:
― Бир эвес дириг чеде берзивиссе-даа, бистерни дөмей-ле
Кыс-Халыыр
өлүгде, диригде чок кылдыр эриидеп, хап-соп туруп бээр, көргей-даа бис — деп-тир.
Уруг тургаш:
― Эътти чаңгыс кезер, өлүр тын чаңгыс болгай: чоруур- дур —дээш, базып чорупкан.
Кылып алган салынга келгеннер. Орта келгеш, ам иелээн кым мурнай олурарыл дижип туруп бергеннер.
Ынчап тура, салга уруг мурнай, оол соңнай олурупкан. Ынчангаш иелээн дөжээниң калбак ыяжы-биле эжип-ле чоруп кааннар. Иелээн арай деп чорааш ол хөлдү шак ынчаар салдап кежип келгеннер.
Күжүрлер аалынга киреринден корткаш, аалының чоогунда аргаже кирип кааннар. Орта чеде бергеш, аалынче баарындан дидинмейн, хүндүс боорга, аргага, дүне боорга, эзирик аалдарның ааржы, өремезин ап чип, орта база-ла элээн үр үе иштинде чурттааннар.
Бир-ле хүн уругнуң аалынга аалчы келген чүве-дир. Ол орта ол аал ишти шуптузу арагалааннар. Улузу эзирий бээр орта, иелээн уругнуң өөнүң чанынга союп чедип кээп, дыңнап чыдарга, эзирик улус оларның дугайында чугаалажып турар мындыг бооп-тур.
Иези олургаш:
― Бир эвес олар иелээн чедип келир болза, канчаар, хоржок улусту, ийи аңгы чурттаар-ла ыйнаан — дээн.
Ашак тургаш:
― Оларны канчап-ла ынчаар амдажыдып турар боор, эриидеп, шаажылап тургаш, албадаптар апаар — деп кыжанган.
Оолдуң ада-иези чүү дижип турар эвес дээш, оон ам ынаар чорупканнар. Ол баргаш, ам оолдуң ада-иезиниң аалының чоогунда арга иштинге чурттап туруп ап-тырлар.
Бир-ле хүн оол көрүп олурарга, улуг акызы бо ыяштап турган. Оол чеде бергеш, ортулукка канчаар чурттап турганын, хөлдү канчап кежип келгенин, база аал чоогунда арга иштинге канчаар чурттап турганын шуптузун чугаалап берип-тир.
Акызы ол дугайын ада-иезинге чугаалаарын дидинмейн, оларны ийи хонук иштинде азырап келген. Бир-ле катап акызы ам-на ачазынга кээп чугаалап-тыр:
― Ачай, дуңмам, кенним суглар сал кылгаш хөлдү кежип келген, аргада чыдырлар.
Оолдуң адазы боданып олуруп-олуруп:
― Харын-даа салдап кежип келген-дир, далайда туттунар кулак, кудурук бар эвес — деп каан. Ийи ирей, кадай тейлеп олуруп турлар.
Оолдуң адазы олура:
― Дунмаларың барып эдертип эккел — дээш, оолду чорудупкан.
Оол ол барып, дуңмазы биле кеннин көгүдүп тургаш, эккеп-тир. Оол биле кыс чедип кээрге, оолдуң ада-иези чүве-даа ыытташпааннар. Бир хондур ынчаалдыр хонганнар.
Эртенинде ийи уругнуң ада-иелери, төрелдери чыглып келгеш арагалаан-дырлар.
Ол орта оол улузунга чалчып-тыр эвеспе:
― Бис иелээ бо-дур бис, бисти өлүрер болзуңарза, ам өлүрүңер, бис дөмей-ле кады чурттавас бис —деп-тир.
Мынчангаш уругларның ада-иелери оларга кандыг-даа эрии-шаажы көргүспейн, боттарыңар билиңер дээш, салып чорудупканнар. Олар ийи аңгы чурттап чоруй барганнар. Оол өске кадай ап алган, а уруг өске кижиге барган. Ынчангаш олар ийи ангы аас-кежиктиг болганнар.
А ол хөлдүң ортузунда хин ышкаш чаңгыс тей бар, ынчангаш Хиндиктиг-Хөл деп адаан. Ол Хиндиктиг-Хөл төөгүнүң херечизи бооп арткан чүве дижир.