ЧУҢМА-ХОРАВАС

Биеэ шагда кырган иелиг ийи алышкы чурттап чораан чүве-дир. Ол үш иешкилер азыраан мал-маган-даа чок, кончуг ядыы улус турган. Ийи алышкы, чүү боор ийик, кырган иези-биле, беш ая огун чүктеп алгаш чоруп каан-дыр эвеспе. Тоолайлыгга кээп-тирлер. Бир-ле чалым хаялыг черге кээрге, ында те-чуңма деп чүве бажын ажыр өскен бооп-тур. Багай-оол, Куу-Сарыг ийи алышкы те-чуңмага аязын салып каарга, төрүүр четкен те аяга кире берип-тир. Оон эмиин ол-ла хевээр оя кескеш, кырган иезинге хымыраан шайын сүттеп берип, те-чуңмазының эъди-биле азыранып чурттап туруп-турлар. Аңаа ынчаар-ла чурттап амыдырап назылап чорааннар иргин. Ол черниң аң-меңи черле хоравас мындыг чер бооп-тур. Ынчангаш ол черни Чуңма-Хоравас деп адап каан.
Кыс-Халыыр