ШҮҮЖЕМ-БЕГ

Шүүжем-Бег, Амыр-Санаа, Хүлер-Канзаң, Төмүр-Санаа деп улустар Кыдатка тура халыышкын белеткеп турган чүве-дир. Ол херээ будалырга, дезип үнгеннер. Хүлер-Канзаң туттурган, ону шаажылап каан.
Шүүжем-Бег, Амыр-Санаа, Төмүр-Санаа дезип үнгеш, Тожуга келген. Аңаа сүрүп кээрге, Таңды одурту дескеш, Хөндергейниң шивээге оңгу туткаш, туруп алган. Оозу ам-даа бар. Аңаа сүрүп кээрге, чаалажып турган. Аңаа алдын, мөңгүнүн каггаш, дезип чоруптарга, сүрген улус ол хамык алдын, мөңгүннү калбак даш кырынга балды-биле үзе шаап туруп үлежип алган. Ону кезип турган дажында изи ам-даа бар.
Шүүжем-Беглиг кезек оон дескеш, Чадаанагакелгеш, соондан сүрүп келген улус-биле чаалашкаш, оларны ажып шыдаан. Ол черни олар Шыдаан-на депадаан. Чадаана деп ат оон укталган деп улуг улус чугаалажыр.
Шүүжем-Беглиг улус арган-дорган мал-маганын сүрүп алгаш, Шемиге семиртип, азыранып турган чүве-дир. Ынчангаш ол черни Шими деп адаан. Олар оон кешкеш, Чыргакының баштарынга чыргап, Ашактыг, Куряктыг хемнер ол ынчаар элээн үр чурттап турганнар. Оон улуг Чыргакының бажында Кежегелиг тей деп черге Шүүжем-Бегни сүрүп келген. Шүүжем- Беглиг кезек ол-ла аткылажып турда, ок-чемзээ төнүпкээп-тир. Шүүжем-Бег хүлер боозун чидир шывадапкаш, холга кирген. Ол боозун сөөлүнде ашактар көрген, чудурук сыңып турар үттүг болган дээр.
Шүүжем-Бегни ол черге кыдаттар өлүрүп каан. Ооң кулаш дег кежегезин дытка азып каан, чоокка чедир турган, мен безин көрген мен.
Шүүжем-Бегниң эжи Амыр-Санаа оортан алдыртпайн дезип үнгеш, Чаа-Хөл аксынга четкеш, Алага-Тайгазын аъдының дуюу-биле кезе бастырып үнгеш, Хемчик иштин өрү алгаш, Чес-Булуңга кээп аъдының хая-кашпалдан божай берген дагазын адырып каапкан. Оон Базарактааш, Шапшаал артынга баарга, база улус дозуп кээп-тир. Амыр-Санаа шак оон Көжээ арты-биле барып ашкаш, орус чурту кире берген.
Бо бүгүнү Өвүрге Меди деп ашак чугаалап чораан ийин.
Кыс-Халыыр