Баштай шак ол онзагай салымныг кижиниң алдар-хавыяазын санап адаары чогуур боор деп бодаан бис. Иван Хураган - ССРЭ-ниң спорт мастери, самбо хүрешке хоочуннар аразынга делегейниң ийи дакпыр чемпиону, делегей чергелиг судья, бистиң республикага дзюдо биле самбо федерациязының үндезилекчизи, Тыва Республиканың күш-культура болгаш спортунуң алдарлыг ажылдакчызы.
Бо бүгүнү, хамык аттар биле ат-дужаалдарны, ол боду чедип алган. Башкылар, тренерлер турбайн канчаар, ынчалза-даа оларның эң-не салым-чаяанныглары безин, аныяк оолдарның үргүлчү биргизи болуксаар күзели эвес болза, республика чемпионун азы зона маргылдааларының тиилекчизин өстүрүп шыдавас ийик. Иванда ындыг күзел чажында-ла тывылгаш, хөй чылдарда артып калган.
Черле ынчаш, Хураганнарның спортчу өг-бүлези республикада эки билдингир. Алышкыларның улуу Иван - хостуг хүрешке спорт мастери, Василий самбо болгаш национал хүрешке ындыг атты эдилеп чоруур, Сергей - спорт мастеринге кандидат, а Владимир бирги спортчу разрядтыг. А шуптузун бо очеркте чогум-на ооң дугайында чугаа чоруп турар ийиги Иван (ийи алышкыга чаңгыс ат тывыскан болган) ашкан. Ол өг-бүлеге бир дугаарында хүрештиң үш хевиринге: самбо, хостуг, тыва хүрешке мастерниң нормативтерин күүсеткен.
Ындыг спортчу өг-бүлеге чүгле адааргап болур. Спортка ынакшылды ажы-төлүнге оларның ачазы Иван Доржуевич, оолдарынга кара чажында-на күш-шыдал белеткелин кылырын албадап тургаш, шиңгээттирген. А сески классчы Ваня Хураган, бодунуң ээлчээнде, республикада эң аныяк тренер апарган - ол бодунуң идепкейи-биле үе-чергезин Самагалдай ортумак школазынга хостуг хүрештиң эге базымнарынга өөредип турган. Школаны 1974 чылда дооскан дораан-на ССРЭ-ниң Чепсектиг Күштериниң хүрээлеңинче кыйгырткан. Албанны Владивостокта кызыгаар шериглериниң спорт ротазынга эрттирген. Курлавырже халашкаш, самбо, дзюдо талазы-биле Россияның чемпионаттарынга киржип турган. Шаңналдыг черлер ээлеп шыдавааны шын-на харын, дөмей-ле беш дээре кижиниң аразынче кирип турган. Чаңгыс угда элээн каш чыл дургузунда И. Хураган Тываның хостуг хүрешке чемпиону болган. Деңзизи чиик-даа болза, ийи катап хүрешке республиканың тулган чемпиону болган. Сибирьниң болгаш Ыраккы Чөөн чүктүң спорттуң национал хевирлеринге Спартакиадазынга хүрешке дөрт катап шүүлген, а 1991 чылда Иван Моолда Баян-Ульгий аймактың «арзылаң мөгези» апарган.
Республиканың ИХЯ-зында «Динамо» ниитилелге ажылдап тургаш, Иван спортту кагбайн, мурнунда ышкаш, аңаа бүгү бодун берип тургаш, 1992 чылда Англияга самбога хоочуннар аразынга делегей чемпионадының шаңнал тыпсыр чериниң эң бедик чадазынче үнген. А дөрт чыл эрткеш, ол чедиишкинин Австрияга катаптаан. 36,40 харлыында делегей чемпиону болуп шыдаар дээрзин Иван Хураган шынзыткан.
Алган дөзү:
1. XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. - Кызыл: Тываның ном үндүрер чери, 2004. - Ар. 323.