Куулар Каң-оол оглу Каң-Демир

Куулар Каң-оол оглу Каң-Демир

Тываның мөгелериниң, харын бүгү спортчуларының аразында делегей чергелиг спорт мастерлери көвей эвес. Ол атты чедип алыр төлээде, чурттуң шилиндек командазының курлавырынче киргеш, делегейниң азы Европаның бирги чери дээш маргылдааларга шаңнал четкен үш кижиниң бирээзи болур ужурлуг. Каң-Демир Куулар дээрге ындыг мастерлерниң бирээзи. Харын, хүрештиң Тывада чаа хевири болур сумо хүрешке делегей чергелиг мастер болган.

Спортка ол арай озалдай аарак хандыкшып эгелээн, кажан 1997 чылда Тываның күрүне университедин доозар мурнунда, ооң агрономия факультединге киргенде, спортка хандыкшаан. Ол 1974 чылда Кызыл кожууннуң Кур чер суурунга төрүттүнген болгаш көдээге өскен-даа бол, суур амыдыралының хемчээли-биле кызыгаарлаттынмаан. Каң-Демир спортту аажок сонуургап, хостуг хүрешке база тыва хүрешке мергежип эгелээн. Спорттуң ол хевирлериниң техниктиг аргаларынга өөренип тургаш, салым-чаяанныг өөреникчизиниң суурже чоруй баарын күзевээн спорт тренери Радислав Монгуш-биле сүмелешкеш, республиканың Спорткүркомунуң уругларның спорт школазынга сумо хүрешти башкылаар ажылды кылып эгелээн. Хоорайга артып калгаш, ол сумо хүрештиң аргаларын дүргени-биле шиңгээдип алган. Ооң ол чедиишкини черле таварылга эвес: сумо хүреш дээрге, тыва хүрешке дыка чоок. А тыва хүрештиң аргаларын Каң-Демир Куулар эки билир, чыл бүрүде хүреш  маргылдааларынга ол үргүлчү киржип келген. Ынчангаш сумо хүреш спортунга ол мергежээн болгаш, аныяктарны өөредип турар. 1999 чылда киришкен баштайгы маргылдаазынга-ла Каң-Демир Куулар Россияның чемпиону болган, ону 85 килограммга чедир деңзиге чурттуң шилиндек командазының курлавырынче  киирген. Ол чылын Европаның маргылдаазынга хүлер медаль шаңналды алган болгаш делегей маргылдаазынга ийиги черни ээлээн. Дараазында 2000 чылда Европа маргылдаазынга шаңналдыг алдарның эң-не бедиинче көдүрүлген. Ооң соонда делегей маргылдаазынга шаңналдыг үш кижиниң бирээзи болуп, Германияга эрткен делегейниң эң улуг маргылдаазының тиилекчизи алдар-атка төлептиг болган. Бүгү маргылдааларга ол бүзүрелдиг болгаш чедиишкинниг хүрешкен. 2002 чылда Каң-Демир Куулар Европа маргылдаазынга мөңгүн медальды алган, а 2003 чылда Москвага болгаш Будапештиге болган делегей маргылдааларынга үшкү черни ээлээн. Ооң алыс эчис сорулгазы – Олимпий оюннарынга киржири бооп турар. Сумо хүрешти олимпиадалар программазынга амдыгаа чедир көрбээни хомуданчыг-дыр. Ынчалзажок ол программага сумо хүрешти киирерин Японияның федерациязы чедип алыр деп турар. Олимпиаданың шаңналдарын чаңгыс чер-чурттувус алган турарын күзеп, манап турар бис.

Алган дөзү:

 1. XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. - Кызыл: Тываның ном үндүрер чери, 2004. -  Ар. 311.