Саргылар Борбак-Хүрең оглу Семис-оол

Саргылар Борбак-Хүрең оглу Семис-оол

Сарыглар Семис-оол чаа-ла он алды харлыг тургаш, төрээн чери Сүт-Хөлге 128 улуг мөгениң хүрежинге шүглүп, алдарлыг мөге оруун бүзүрелдии-биле эгелээн. Оруктуң уланчызы ону оон-даа өндүр бедиктерже үндүре берген.

1949 чылда бүгү Тываның Наадымынга ынчан көңгүс аныяк Семис-оол Сарыглар национал хүрешке баштайгы, уттундурбас тиилелгени чедип алган.

Ынчан түңнелинде дөрт шыырак мөге артып каарга, шииткекчилер, мөге салыкчылары Тываның шыы­рак дээн мөгези Бегзи-Хууракка (ТАР Арзылаңынга азы ол хүнге чедир тиилеттирбес мөгеге), республика Наадымнарының дөрт дакпыр чемпионунга, төлептиг удурланыкчыны шилип аарын саналдаан. Ол дээрге бурунгу, ак сеткилдиг хүреш чаңчылы турган, ону кым-даа, кажан-даа үреп көрбээн. Бегзи-Хуурак бодунуң удурланыкчызынга Семис-оол Сарыгларны шилип алган.

Аныяк спортчу бүгү Тывада билдингир удурланыкчызындан сестип турган бе? Бегзи-Хуурак 1942 чылда-ла Тывада ол үеде эң сураглыг мөге турган Арзылаң Куулар Ча-мыяңны октаан болгай. Наадымнарга фронтуга балыглаткан соонда безин шүүп чораан алдарлыг кижи-биле Сарыглар Семис-оол хүрежир апарганы ол. Сегиржип алыышкын мурнунда ооң сезинген-сезинмээнин чүгле даап бодап болур. Ындыг-ла сүрээдевээн боор, чүге дээрге хүрештиң баштайгы минуталарындан-на көрүкчүлер адаанчыларның күжү барык-ла дең дээрзин көрүп кааннар. Ындыг-даа болза, аныяк назын, кашпагай чорук бодун көргүскен: Семис-оол тактиказын шын тургузуп, чаныш-сыныш чок хүрешкен соонда, тиилээш, удурланыкчызынга хүндүлелдиң демдээ кылдыр аңаа черден турарынга дузалашкаш, ооң оң талакы холунуң адаа-биле эрткеш, чүгле оон тиилекчиниң девиин күүсеткен. А Бегзи-Хуурак бодунуң ээлчээнде тыва угулза-биле хээлеп даараан содак-шудаан аныяк мөгениң салым-чаяанын хүлээп көргениниң демдээ кылдыр Семис-оолга белекке бергеш, оон-даа соңгаар тиилелгелерни күзеп каан.

Сарыглар Семис-оол ол сегиржип алыышкын соонда республика Наадымнарынга тыва хүрешке бежен чылдарда база беш катап- 1950,1955, 1957, 1958,1959 чылдарда шүүлген. Оон өске янзы-бүрү хүреш маргылдааларынга та чеже катап шүггенин санаары-даа берге боор! Мөгениң бодунуң санааны-биле республика чергелиг хүреш маргылдааларынга ол он үш катап шүгген! Сураглыг мөге төрээн черинге бежен харлыында сөөлгү катап шүүп, спортчу оруун төндүрген.

Спортчу чедиишкиннерден аңгыда, Семис-оол Борбак-Хүреңовичиниң амыдыралынга өске чедиишкиннер база турган. Аныяанда ол мал кадарып турган болгаш ажыл-ижинге ак сеткилдиг хамаарылгазы, бедик спортчу көргүзүглери дээш, ону Москвага ССРЭ-ниң Чоннарының Спартакиадазынга киржири-биле чоруткан. Ол аңаа тыва хүрештиң девии биле аргаларын Тывадан дашкаар эң баштай көргүскен.

Алган дөзү:

 XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. – Кызыл: Тываның ном үндүрер чери, 2004.  - Ар. 319.