Ооржак Чанчы-Хөө Чапаажыкович

Чанчы-Хөө Чапаажыкович Ооржак Барун-Хемчик кожууннуң Аяңгаты суурунга төрүттүнген. Адазы – Чапаажык Сойлукович аңчы кижи чораан, ол 1908 чылда мөчээн. Авазы – Морбуяк 89 харлыында 1951 чылда чок болган, ол болза даараныкчы, ус-шевер.

Чапаажык Сойлукович тоолчу кижи чораан, ол бодунуң тоолчу салым-чаяанын оолдары Шара-Хөө биле Чанчы-Хөөге дамчыткан. Шара-Хөө моол бижикке өөренип алгаш, Чанчы-Хөөге моол дылдан номчуп берип, моол дылдына тыва дылче очулдуруп берип чораан. Моол дылдан очулгалар  аразындан Чанчы-Хөөнүң эң-не сонуургаан тоолу «Кезер тоожузу» («Гэсэр»).

Ачазы чок апарган соонда, Чанчы-Хөө бичиизинден тура Ак-Чалаң болгаш Мартаң-Мээрең деп байларның ажылын кылып, малын кадарып чораан. Оларның дилээ-биле Чанчы-Хөө тоолдарны ыдып, тыва улустун аас чогаалының үлегерлерин күуседип берип турган.

1946 чылда Чанчы-Хөө Мөңгүн-Тайга кожуунче көжүп, аңаа 1953 чылга чедир чурттаан. 1953 чылдан 1956 чылга чедир Бай-Тайга кожууннуң «Мурнакчы» аттыг колхозунуң кежүгүнү болуп, мал ажыл-агыйын кылып чораан. 1957 чылдан 1958 чылга чедир Өвүр кожууннуң Саглы сумузунга чурттап чораан. 1959 чылда катап база Мөңгүн-Тайга кожуунунче көжүп, аңаа сөөлгү хүннеринге дээр чурттаан.

Чанчы-Хөө Ооржак 1962 чылда аар аараан соонда, чок болган.

 

Алган дөзү:

  1. Хунан-Кара // Тувинские героические сказания / сост. С.М. Орус-оол. – Новосибирск: Наука, 1997. – С. 530 – 539.