Дупчур Санчиевич Бригад

Дупчур Санчиевич Бригад

(1932-2007)

Эрзин кожууннуң Бай-Даг сумузунга 1932 чылдың май 7-де тѳрүттүнген. Красноярскиниң хөгжүм училищезин дооскан. Даш чонукчуларының аразында Бри¬гад Санчиевич салым-чаяанныгларның бирээзи. Ооң салым-чаяаны хѳй талалыг: хөгжүм, чечен чогаал, чурулга, сиилбиири дээш о.ө.

Бригад Дупчур ус-шевер болурундан аңгыда, кедергей кызымак, чүткүлдүг кижи, ол уран аялганың, шүлүк чогаалының аргаларын дашты диргизеринге ажыглаар чаяанныг болган, улустуң хѳгжүм херекселдерин чазаар мергежилиниң салдары база ында эскертинип турар. Авторнуң чогаал бүрүзүнде каасталга хевирлери бодунуң утка-шынары-биле ханы холбаалыг, ооң чогаадыкчы киискилгези кызыгаар чок. Бригад Санчиевичиниң чазаан дириг амытаннарындан ооң чогаадыкчы фантазиязы, бедик поэтиказы, сеткил-сагыжы илереп кѳстүп турар.

Бригад Санчиевич 1975 чылда ССРЭ-ниң Чурукчулар эви¬лелиниң кежигүнүнге кирген, ооң даштан овур-хевирлер кылыр ажылы улам сайзырап, чоорту делгелгелерге киржип, Тываның сурагжаан ус-шеверлеринден хѳйнү ѳѳренип, бодунуң оруун тыва берген. Даштың ѳңүн овур-хевир тургузарынга, хээлерни композицияга кайгамчык уран ажыглап билир. Б. Дупчурнуң чогаалдары буянныг, угаанныг, тѳлептиг чорукту алгап турар. Ооң «арзылаңнары» таваар болгаш мерген угаанныг, «улулары» чааш болгаш тайбың. Ол кандыг-даа шыңгыы үнелекчиниң сеткилинге кирер улуг ус-шевер апарган. Ол дашты «диригжидип» шыдаар ховар чаяанныгларның бирээзи.

Чурулга талазы-биле Россияның Күрүне шаңналының лау¬реады, Тыва АССР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы Бригад Санчиевич Дупчурнуң кылган ажылдары Москвада, Санкт-Петербургта, Красноярскиде, Иркутскиде болгаш ѳске-даа хоорайларның музейлеринде чыгдынган. Оларны Канадага болгаш АКШ-ка, Кѳреяга болгаш Японияга делгеп турган.

 

Алган дѳзү:

1.    Дыртык-оол А. В камне песня души: [персональная выставка работ Б. С. Дупчур] // Тув. правда. – 1992. – 27 июня.
2.    Заслуженные люди XX века. Государственная книга Республики Тыва. – Кызыл: Тувинское книжное издательство. – 2004. – С. 247.
3.    Оживший камень. Фотоальбом тувинской народной резьбы по камню. – Кызыл: Тувинское книжное издательство – 1969. – С. 78.
4.    Червонная С. М.  Художники Республики Тыва. – СПб, 1995. – С. 155-176.