01.09.1932-19.10.2007
Бижимел чогаалдың төөгүчүзү, шүгүмчүлекчи, дыл эртемнериниң доктору, профессор, Тыва АССР-ниң (ооң соонда Тыва Республиканың) эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы, РСФСР-ниң улус өөредилгезиниң тергиини.
Амгы Чөөн-Хемчик кожууннуң Хөндергей сумузунуң девискээринге төрүттүнген.
1955 чылда Абаканның башкы институдунуң төөгү, дыл факультедин дооскан. Д. С. Куулар эртемден ажылын 1955 чылда ТДЛТЭШИ-ниң чогаал болгаш аас чогаал секторунуң эртем ажылдакчызы болуп эгелээн. Бо секторга 1955-1971 чылдар дургузунда эртем ажылдакчызындан эргелекчиге чедир ажылдаан.
Д. С. Куулар – бирги тыва шүлүк чогаалын өөрениир мергежилдиг шинчилекчи-дир. 1969 чылда «Тыва шүлүк чогаалының тургустунганы болгаш сайзыралы» деп темага ССРЭ-ниң Эртемнер Академиязының А. М. Горький аттыг Делегей чогаалының институдунга кандидаттың диссертациязын камгалап алган. 2002 чылда Д. С. Куулар Улан-Удэге «Тыва аас чогаал Төп Азияның аас кырында шүлүк чогаалдыг чаңчылдарның аразында» деп темага докторнуң диссертациязын камгалаан.
Доржу Сеңгилович тыва улустуң аас чогаалын, тыва чогаалдың төөгүзүн, ооң теориязының дугайында ажылдарны бижээн. Оон аңгыда, эртем-шинчилел болгаш чогаал ажылынга хамаарышкан хөй-хөй номнарны үндүрген. Ооң ажылдары тыва, орус, моол, поляк дылдарда үнген.
1970 чылдан тура Кызылдың күрүне башкы институдунга башкылап, тыва дыл, чогаал кафедразын эргелекчилеп, институттуң эртем талазы-биле проректору бооп ажылдан. 1995-2007 чылдарда Тываның Күрүне университединиң тыва филология кафедразынга профессор башкы болуп ажылдаан.
Ол мындыг эртем ажылдарының чогаадыкчызы: Тыва шүлүк чогаалы. – Кызыл, 1970; Төөгү болгаш амгы үе. – Кызыл, 1982 (2002 чылда катап үндүрген). Тыва чогаалдың эртемниг төөгүзүнүң база бир чогаадыкчызы: Тыва чогаал. – Кызыл, 1964; Тыва чогаалдың төөгүзүнүң очерктери. – Кызыл, 1975; Тыва аас чогаалы. – Кызыл, 1976. Д.С. Куулар – башкарыкчы тыва чогаалчыларның чогаадыкчы ажылын төөгү-чогаал талазы-биле шинчилээн эртемниг чүүлдерниң чогаадыкчызы.
Д.С. Куулар ховар аас чогаалының сөзүглелдерин чыып, чурумчудуп аайлаш үндүрген: «Ачыты Кезер-Мерген» деп маадырлыг тоолду (1963, 1993); «Тыва улустуң тоолчургу чугааларының» 4-6-гы томнарын; «Тыва тывызыктар» (А.К. Калзан-биле каттай); «Кыс-Халыыр» деп тыва тоолчургу болгаш төөгүлүг чугааларын (Ч.Ч. Куулар-биле кады) болгаш дөрт тыва тоолдар чыындызын үндүрген. Ооң удуртулгазы-биле улустуң тоолчуларының болгаш ыраажыларының чыыштары болгаш кезек эртемниг экспедициалары эрткен.
Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң Президиумунуң Хүндүлүг бижии-биле шаңнаткан. Тыва Республиканың «ХХ вектиң тергиин кижилери» деп хүндүлүг номунче кирген. К.Д. Ушницкий аттыг «Башкы эртеминге чедиишкиннер дээш» деп, «Ажылдың хоочуну», Тыва Республиканың «Шылгараңгай күш-ажыл дээш», «Россияның профэвилелдериниң 100 чылдааны», «М. А. Шолоховтуң төрүттүнгенинден бээр 100 чылы» деп медальдары-биле шаңнаткан.
Алган дөзү:
1. Ученые ТИГИ / сост. М. П. Татаринцева. – Кызыл, 2005. – Ар. 64-66.