03.03.1945
Искусствоведение доктору, Россияның композиторлар эвилелиниң кежигүнү, Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы.
Улуг-Хем кожууннуң Баян-Кол сумузунга төрттүнген.
Кызылдың хөгжүмнүг өөредилге чериниң фортепьяно аңгызын дооскан соонда, 1966 чылда Улан-Удэниң Чөөн-Сибирьниң культура институдунче өөренип кирген. Ону дооскаш, Кызылдың уран-чүүл өөредилге чериниң башкызы болуп ажылдап турган.
З.К. Кыргыс тыва эртемденнер аразындан бир дугаар тыва чоннуӊ хөгжүмүн болгаш ниити хөгжүм шинчилелдерин кылып эгелээн. Ол тываларныӊ онзагай уран-чүүлү болур хөөмейниӊ кол шинчилекчизи-дир. Хөөмейден аӊгыда ооӊ кол эртемниг сонуургалы тываларның хөгжүмнүг аас чогаалы болуп турар. 1973 чылдан 1993 чылга чедир ТДЛТЭШИ-ниң эртем ажылдакчызы кылдыр ажылдап турган. Бо үеден эгелээш ол экпедициялап тургаш үргүлчү бодунуӊ темазынга хамаарышкан материалдарны чыып турар. З.К. Кыргыс совет-американ экспедицияга болгаш профессор А.Б. Соктоевтуң удуртуп турган РЭА-ныӊ Сибирь салбырыныӊ экспедициаларынга киржип, З.Б. Самдан, С.М. Орус-оол, А.К. Калзаӊ, Д.А. Монгуш дээн ышкаш аас чогаалын өөренип турган коллегалары-биле кады ажылдап чораан. Оон аӊгыда, Моолда чурттап турар тываларже, Кыргызстанче, Алтайже, Хакасияже, Шорияже аас чогаалын шинчилээр экспедицияларынга база киржип турган. Тываларның хөгжүмнүг аас чогаалын чыып улуг ажылды ам-даа кылып чоруур. 1987 чылда «Тыва» деп аас чогаалдыг хөгжүм бөлүүн тургускан.
1999 чылда Россияның Эртемнер Академиязының Этнология болгаш антропология институдунуң доктарантуразын хөгжүмнүг этнография деп мергежилинге дооскан.
1985 чылда «Чаңчылчаан ыр хөгжүмү» деп темага кандидаттың диссертациязын камгалаан. 2007 чылда З.К. Кыргыс «Хөөмей тываларныӊ чаӊчылчаан хөгжүмнүг культуразыныӊ бүдүглүг болуушкуну болур» деп темага докторнуӊ диссертациязын М.И. Глинка аттыг Новосибирскиниӊ Күрүне консерваториязынга(Академиязынга) камгалаан.
З.К. Кыргыстыӊ эртем ажылыныӊ кол угланыышкыннары төөгү, этнография, культура болгаш уран-чүүлге хамааржып турар. Ол 300 ажыг эртем ажылдарының чогаадыкчызы, ооң иштинде: Тыва чоннуң ыры культуразы. – Кызыл, 1992; Хөөмей – Тываның чинчи эртинези. – Кызыл, 1992; Тыва хөөмей. – Новосибирск, 2002; Тыва улустуӊ ырылары болгаш ёзулалыныӊ шүлүк чогаалы. – Кызыл, 2015. «Сибирьниң болгаш Ыраккы Чөөн-чүктүң чоннарының аас чогаалының тураскаалдары» деп дизиг ном-дептерниң ийи тыва томунуң каттай бижээн чогаадыкчызы: Тыва улустуң тоолдары. – Новосибирск, 1993; Тыва маадырлыг тоол. – Новосибирск, 1997.
Зоя Кыргыс – «Хөөмей» деп Улус-аралыг эртем төвүнүң тургузукчузу. Ол 1993 чылдан эгелээш амга чедир бо төптүӊ директор дужаалдыг халаг чок удуртукчузу, база Чазак чанында Тывада ЮНЕСКО-нуң төлевилели национал комитединиң даргазы.
Тыва Республиканың «Шылгараңгай күш-ажылы дээш» деп медаль-биле шаңнаткан болгаш Тыва Республиканың Күрүне шаңналының лауреады. 2015 чылда Тыва Республиканыӊ Чазак даргазы Тываныӊ Россияга каттышканындан болгаш Кызыл-хоорайныӊ тургустунганындан бээр 100 чыл оюнга тураскааткан медали-биле шаӊнаан. Ол-ла чылын Кызыл хоорайныӊ төлээлекчилер хуралы Хүндүлүг бижии-биле база шаӊнаан.
Алган дөзү:
1. Ученые ТИГИ / сост. М. П. Татаринцева. – Кызыл, 2005. – Ар. 70-71.