06.06.1933
Чогаалчы, очулдурукчу, чогаал шинчилекчизи, шүгүмчүлекчи, дыл эртемнериниӊ кандидады, ССРЭ-ниӊ чогаалчылар эвилелиниӊ кежигүнү, ССРЭ-ниӊ сеткүүлчүлер эвилелиниӊ кежигүнү, Бүгү-Союзтуӊ театр ниитилелиниӊ кежигүнү, Тыва АССР-ниӊ культуразыныӊ алдарлыг ажылдакчызы, Россия Федерациязыныӊ культуразыныӊ алдарлыг ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүткелдиг чурттакчызы.
Иркутск областыӊ Бохан суурунга төрүттүнген.
1955 чылда Иркутскунуң күрүне университединиӊ дыл эртеминиӊ салбырын дооскан. 1955-1968 чылдарда ТДЛТЭШИ-ниӊ бижимел болгаш аас чогаал секторунуӊ эртем ажылдакчызы кылдыр ажылдап турган.
Республиканыӊ Барыын-Хемчик, Бай-Тайга, Улуг-Хем, Каа-Хем, Тере-Хөл кожуунарынче аас чогаал экспедицияларынга киржип, тыва бижимел чогаалын, театр, культура, орус-тыва чогаалдыг харылзааларын, орус чогаалчыларныӊ чогаадылгаларын, орус делегей культуразын, ССРЭ-ниӊ чоннарыныӊ бижимел чогаалын суртаалдап, тус черниӊ Сибирьниӊ болгаш парлалгага шүгүмчүлекчизи болуп бижип турган.
1966 чылда «Тыва дургаар чогаалыныӊ тургустунганы» деп темага кандидаттыӊ диссертациязынга камгаланган.
100 ажыг эртем ажылдарыныӊ чогаадыкчызы, ооӊ иштинде монографиялар: Тыва дургаар чогаал. – Кызыл, 1968; А. Пальмбах – Чогаалчы болгаш кижи. – Кызыл, 1967; Чогаалдыг Тыва – Кызыл, 1986; Тыва культураныӊ очерктери. – Кызыл, 2008.
20 ажыг тыва тоолдар, үлегер домактар болгаш чечен сөстер чыындыларыныӊ тургузукчузу: Тыва үлегер домактар болгаш чечен сөстер. – Кызыл, 1966; Тыва улустуӊ тоолдары. – Кызыл, Москва-Новосибирск. – 1958 болгаш о.ө.
М.А. Хадаханэниӊ чамдык ажылдарын алтай, якут, хакас, моол болгаш тыва дылдарже очулдурган.
1969-1999 чылдарда пенсияже үнериниӊ мурнунда Кызылдыӊ башкы институдунуӊ орус болгаш даштыкы бижимел чогаалыныӊ кафедразыныӊ эргелекчизи болуп ажылдап турган.
«Шылгараӊгай күш-ажыл дээш» (2008), «М.А. Шолоховтуӊ төрүттүнгенинден бээр 100 харлааны» (2005) деп медальдарлыг. Тыва АССР-ниӊ культуразыныӊ алдарлыг ажылдакчызы (1967), Россия Федерациязыныӊ культуразыныӊ алдарлыг ажылдакчызы (2006), Кызыл хоорайның хүндүткелдиг чурттакчызы (2010) деп хүндүлүг аттарлыг.
Алган дөзү:
1. Ученые ТИГИ / сост. М. П. Татаринцева. – Кызыл, 2005. – Ар. 136-137.