сентября 2018

Чечек бажы күн дегбезе
Четчип чүге үнерил,
Сеткил-сагыш шынчы болса,
Сергек чүге ойнаар мен.

Алдын дагша аяанга
Ак-көктү куттунган,
Алгып-йөрээп туткаш,
Ажы-төлүнге бердинген.

Хара шокар сарлыымны 
Хараатыга кадарар мен,
Хайралдыг чаңгыс кулугур 
Хараңгы дүне харгыжар мен.

Бора шокар сарлыымны
Бора сынга кадарар мен,
Болчайлыг чаңгыс кулугур 
Бо дүне харгыжар мен.

Ак шокар сарлыымны
Артыштыгга кадарар мен,
Адаш чаңгыс кулугур 
Адар даңда харгыжар мен. 

Эрээн шокар сарлыымны
Эзирлигге кадарар мен,
Эжим чаңгыс кулугур 
Эртен-кежээ харгыжар мен. 

Төжүнен аржаан каккан,
Төлгүн улуг тайгам бар.
Дөртен кижинен бараан кылган,
Төрел улуг бээм бар.

Дөртен актаның иштинге,
Аксымын бербээн мээң борам.
Дөрт кожуун Тывазының,
Адаанын бербээн мээң бээм.

Белдиринен аржаан каккан,
Белдир улуг тайгам бар.
Бежен кижинен бараан кылган,
Бедик чечен бээм бар.

Бежен актаның иштинге,
Аксымын бербээн мээң борам.
Беш кожуун Тывазының,
Адаанын бербээн мээң бээм.

а)    Белдиринен аржаан аккан
Бедик улуг тайгам бар.
Бежен кижи бараан болган  
Бедик улуг бээм бар.
Адырынан аржаан аккан      
Алгыг улуг тайгам бар.
Алдан кижи бараан болган  
Аттыг улуг бээм бар.
б)    Чеден чылгының иштинен
Челижин бербээн мээң борам.
Чеден кижиниң иштинге
Чеченин бербээн мээң бээм.
Алдан чылгының иштинен
Аксын бербээн мээң борам  
Алды кожуун иштинге    
Адаанын бербээн мээң бээм.
Л. Балсыннан (1905 ч. т., 65 харлыг, хойт) Г. Золбаяр дыцнап бижээн.

Аргалыгныӊ. ыяжынан эдип алган довшилдоорым,
Алаларныӊ кудуруунан хылдап алган довшилдоорым.
Дожантыныӊ, ыяжынан эдип алган довшилдоорым,
Доругларньӊ кудуруунан хылдап алган довшилдоорым.
Хѳрлээтиниӊ. ыяжынан эдип алган довшилдоорым,
Күреӊнерниӊ кудуруунан хылдап алган довшилдоорым.
Теректигниӊ, ыяжынан эдип алган довшилдоорым,
Дезиглерниӊ кудуруунан хылдап алган довшилдоорым.
Хараатыньӊ ыяжынан эдип алган довшилдоорым,
Караларньӊ кудуруунан хылдап алган довшилдоорым.

Мѳӊгүлейти диккен бѳдейниӊ
Мѳӊгүн курун куржаалы.
Бѳгүн диккен арагазын
Мѳӊгүн дашкалап сѳӊнээли.
Алгыг диккен бѳдейниӊ,
Алдын курун куржаалы.
Амданныг диккен арагазын
Алдын дагшкалап сѳӊнээли.

Алдын дагшада араганы
Амзап чаагай ижээли.
Алышкы тѳрээн бодувус
Амыр-менди чоруукай.
Мѳӊгүн дагшада араганы
Мѳѳгнежип чаагай ижээли.
Мѳѳгнежип чораан бодувус
Мѳнге чаагай чыргаалы.
Ыяш дагшада араганы    ^
Ырлажып чаагай ижээли^
Ырак-чооктуӊ; ха-дунма
Менди чаагай чоруукай.
Остуг чурттуг Иргит сѳѳктүг Хувааг оглу Сарыг-орустан 1990 чылдыц 7 ай 29-та Г. Золбаяр бижип алган.

Кошкар сынныг борамны
Хоярын-даа билбээдим.
Кожуун чуртум силерниӊ
Ховулаарын-даа билбээдим.
Аргар сынныг борамны
Арарын-даа билбээдим,
Аал чуртум силерниӊ.
Айтыыргарны - даа билбээдим.
Чээрен сынныг борамныӊ
Челерин-даа билбээдим,
Чеди кожуун чуртумнуӊ
Челерин-даа билбээдим,

Оол: Уруг-биле, сээң-биле
    Ужуражыр күзелим бар.
    Орай кежээ чеде бергеш, 
    Амыр мендиң айтырар мен.

Кыс: Аалым-чуртум ырак эвес,
    Айда-чылда четпес эвес.
    Амыр биле мендивисти
    Ам-даа болза айтыржыылы.

Оол: Дуңмаларым сураан дыңнааш,
    Дужун төөгүп чедип келдим.
    Девип турар борам мунгаш,
    Девиржидип чедип келдим.

Оолдуң кожаңы:
Келдегейниң черинге
Келириңге чок-даа болза,
Кенең хара уруглары
Келиримге өөнде турза.    

Оюн билбес оолдарны 
Ортуут-билен каккан болсам,
Ортуут-билен каккаштың-на,
Оюн-сөзүн дыңнаан болса.

Сөс билбес уругларны
Сөөскен-билен каккан болсам,
Сөөскен-билен каккаштың-на,
Сөзүн база дыңнаан болсам.

Ыр билбес уругларны
Ыяш-билен каккан болсам,
Ыяш-билен каккаштың-на,
Ырын база дыңнаан болсам.

Тоол билбес оолдарны
Тал-билен каккан болсам, 
Тал-билен каккаштың-на,
Тоолун база дыңнаан болсам.