Чер, дээр дугайында

Эрлиг төрээн Эр-Чүвүрек деп бир кижи турган. Чаагай-Чакпанның кыдыынга чораан хаазы кижи. Бо шагнан бодаарда, бир сөстен хамгаалаар кижи. Ол Эр-Чүвүрек болурга, Чаагай-Чакпанныӊ хаазы, кыдаттар тудуп алыр дээш ийи кижи келирде, демги ийи кижини: ‘Че, ам Чаагай-Чакпанның өөнге апарайын’ - дээш, хажыызында көлдүң кыдыынан чоргаш, демги ийи кыдатты кыспактааш, көл куду халый барып тур. Ынчангаш ийи кыдатты суг ортузунга салыпкаш, боду эштип кеже барып тур. Чаагай-Чакпанны ынчаар хамгаалап туруп тур.

Бистиң чуртка ийи дөөй аттыг кижи турган дидир. Ол ийи кижиниң бирээзин Эрликтиң элчизи кээп, ‘Чаа, Эрлик-Хаан сени эккел деп мени чорутту’ - дээш, алгаш барган. Эрлик-Хаанга барган ол кижи өлүр ужурлуг. Ол кижи өлү берген. Өлү бээрге, аал-чурту, ха-дуңмазы ол кижини черге барып адып каан. Ол кижиниң сүнесини ол дораан чорууш, Эрликтиң хаанынга чеде бээр. Сүнесинни Эрлик-Хааны: ‘Сен чүге келдиң, сээң келир үең, шааң болбаан, сеннен дөмей аттыг кижи келир ужурлуг, сен чан, чан’ дээш, катап чордуп каар. 

Кижиниң бо чурттап турар орчалаңның үстүнде оранның кижилеринде көлеңги турбас. Ортаа оранның кижилери чартык көлеңгилиг. Ол чүге дээрге, үстүү оранның кижилеринен арта бээр чадавас дээш, чартык көлеңгизин берген. Алдыы оранда чурттап турар кижилерге хара көлеңгилиг болур. 

Бисте үш дээр бар. Хара дээр, ак дээр, көк дээр. Көк дээрде бис чурттап турар бис. Ак дээрде ай, күн турар. Хара дээрде аза-шулмус турар. Ак, хара дээрлер өске кижиниң караанга көзүлбес, чүгле хам кижиге көстүүр. 

Чер-делегей, кижи-амытан бүткен дугайында чугаада үш халап болган соонда бүткен дээр. Эң баштайгызы болурда, дош халап, суг халап, унуун өрт халап болгаш чер-делегей кырында дош-суг эрип, суг каккаш, чер эрииш, ыяш, даш өскен, унуун курт-кымыскыяк, кижи амытан бүткен дээр.