Сааскан ала хаан муц шерийн эдертип алгаш улуг анын кылып үнгеш чүгле ийи бөдене куш аннап алган иргин. Ол ийи кужун ийи хаазынга берип. Мону бир аалга барып быжырып келгер дээш чорудуп тур. Ол ийи хаазы бир аалга баарда ол аалда чангыс куржак туруп тур ол ийи хаа куржакка:
- Бис бо ийи бөдене кушту быжырып алаалы дээрге
- Ынчалынар дээш одун окулуп берген иргин. Ол ийи хаа бөдене ожун от кырынга
Эртенгиниӊ эртенгизинде,
Бурунгунуӊ бурунгузунда Чиӊгиртизи чиӊгиртилеп,
Чиӊгис богдазы номнап турар шагда;
Тениӊ мыйызы дээрге шанчыттынып,
Тевениӊ кудуруу черге дѳжелип турар шагда;
Сүмбер дагны межелик,
Сүт хѳлду чылчырык турар шагда;
"Арга-арыг чыртыг,
Арга-меге оптуг,
Ой-кызыл Дилгижек-оол чурттап-даа чораан чувеӊ иргин. Ол- ла Дилгижек-оол ынчап чурттап чорааш, бир-ле хүн тѳруп алган уруг-дарыы-даа чок, чеди сарыг ѳшкулуг ашкаяк хоочун ийиниӊ ѳѳнге кээп:
«Оол чок кижиге Оол болур мен.
Кыс чок кижиге Кыс болур мен.
Эрте шагда чувеӊ иргин. Аӊчы кижи делегей кырындаагы дириг аӊнарны канчап аӊнаар арга-хайлазын бодап какпалаар, дузактаар, аялаар, маспактаар дээш бодунуӊ сактыын арга-хайлазы-биле аӊнап шыдаар бооп-тыр эвеспе. Ынчангыже бир хун аӊчы Дилгижек чораанын кѳргеш, дүгүнүӊ кызылынга олура магадап: «Аа, бо чораан аӊны канчап аӊнап алыр ийик мен аадыр» деп сактый-ла, ооӊ чоруур оруунга какпа каап, ая тыртып, маспак каап дээштиӊ кѳвей арга-хоргазын хереглезде, Дилгижекти олу- руп чадап каап-тыр эвеспе.
1. Аастан өлүргенни
Азып болбас.
Сөстен өлүргенни
Сойуп болбас.
2. Аъдың турарда чер көр,
Адаң турарда кижиге таныш.
3. Адазының кербээнин
Оглу көөр,
Иезинии, көрбээнин
Кызы көөр.
4. Аш — ажынчак,
Чалгыы1 — чыдыган.
5. Аскыр мунган
Айында омак,
Авгай2 алган
Чылында омак.
6. Адааргактың аксы байбаң,
Аксым аъттың чырыы чирик.
7. Аксын-биле
Аал көжүрбе,
Дылың-биле
Дыт ужурба.
Иштии чернен келген торгунуң
Ишти-дашты танынмас. (Эдир чаа.)
— Кайыын келдиң?
— Устугнуң оранынан келдим.
— Устугнуң оранынан келген болза, үс-чааң кайдал?
— Yc-чаам үстүгнүң хеминде арты — деп,
үстүгнүң чуртундан келген оол чугаалады. (Хой, өшкү хомулаа.)
Даа Лама Даг өрү
Даргаадайын чүктээн
Бар чыдыр. (Архар, кошкар.)
Чөөренмей чүгүн чүктеп,
Шөл куду бар чыдыр. (Те, чуңма.)
Бөгтүргези бөген чайзан,
Ийи караа кызыл чайзан. (Кошкар.)
1. Көъп кижи хүрээледи,
Хүрең аъдым чыраалады. (Диш, дыл.)
2. Ак аъдым
балгаш чуурду. (Диш.)
3. а) Аптараа долу
Алдын, мөңгүн. (Сырга.)
б) Аптараа долу
Ак кажык. (Диш.)
4. Ак даштан кажаа туттум,
Шилги аъдымны бош салдым. (Диш, дыл.)
5. Калбак хөлдү долгандыр Гантык1 кажаа тур. (Аас, диш.)
6. Аптараа долу
Ак хураган кежи. (Диш.)
7. Мен көрейим.
Сен чугаала. (Карак, аас.)
8. Агуй иштинде
Алдын дагша. (Карак.)
9. Арык иштинде Ала так. (Эжик.)
Үне калбаш,
Кире калбаш. (Эжик.)
Дөрүлчүнүң кырында
Дөрт хаан олур.
Дөрде дөрт хаан.
Өг долу байыр аржыыл. (Хана карай.)
Артыңда адаң чудурук алынып тур,
Мурнуңда иең шивегей алынып тур. (Хана көктешкизи.)
Өг долгандыр
Үй түмен кушкаш оъттап чыдыр.
Дөрбелчин-дөрбелчин карактыг,
Дөмей-дөмей карактыг. (Хана караа.)
Анай мыйызы
Анаар-мынаар. (Тербе бажы.)
Дөжег алдында
Дөрт курд чыдыр.
Ачам кешкен санында
Алдынныг дөрт аптаразын
Артырып каар.
1. Хой-гоо, хой-гоо, хой-гоо, хой-гоо, хой-гоо,
Хой-гоо, хой-гоо, хой-гоо, хой-гоо, хой-гоо!
2. Доогу-доогу, доогу-доогу, доогу-доогу,
Доогу-доогу, доогу-доогу, доогу-доогу.
3. Дүт-чүү, дүт-чүү, дүт-чүү,
Дүт-чүү, дүт-чүү, дүт-чүү!
1. Хөөр, хөөр, хөөр, хөөр, хөөр, хөөр,
Хөөр, хөөр, хөөр, хөөр, хөөр, хөөр!
2. Гүргий-гүргий, гүргий-гүргий,
Гүргий-гүргий, гүргий-гүргий!
1. Доор-доор, доор-доор, доор-доор, доор-доор
Доор-доор, доор-доор, доор-доор, доор-доор!